دکتر ح. م. صدیق
این اثر پرحجم، یادگار عظیمی در بررسی‌های تاریخ جامعه‌شناسی عصر مؤلف است. وی آن را در سه قسم به فرجام آورده است. قسم اول، دارای چهل فصل با عناوین زیر است:
1. عادل سلطان ذیكرینده. 2. اسلام پناهلی بیگ ذیكرینده. 3. نامناسب نایب ذیكرینده. 4. ظالیم و جاهیل و فاسیق پادشاه ذیكرینده. 5. وزرا ذیكرینده. 6. ناقابیل صدرلر ذیكرینده. 7. فاسیق و بدمعاش بهادرلیق لافین اورانلار ذیكرینده. 8. یاساوول گروهو ذیكرینده. 9. یاساقلیق و قارا چئریك ذیكرینده. 10. شاه اولوسو اؤزونه مشابه اولور ذیكرینده. 11. شیخ الاسلام ذیكرینده. 12. قضات ذیكرینده. 13. مفتی فقیه‌لر ذیكرینده. 14. مدرس‌لر ذیكرینده. 15. اطبا ذیكرینده. 16. نظم گول‌سیتانی‌نین خوش نغمه گوللری ذیكرینده. 17. كاتیبلر ذیكرینده. 18. دبیرستان ذیكرینده. 19. ایماملار ذیكرینده. 20. مقریلر ذیكرینده. 21. حفّاظلار ذیكرینده. 22. مطرب و مغنّی ذیكرینده. 23. قصه‌ساز و قصه‌خوانلار ذیكرینده. 24. نصیحت اهلی واعیظلر ذیكرینده. 25. اهل نجوم ذیكرینده. 26. تجارت اهلی ذیكرینده. 27. شهرده آلیب ساتقوچولار ذیكرینده. 28. بازار كاسیبلری ذیكرینده. 29. سائر هنرور و صنعت‌پرداز ذیكرینده. 30. شحنه و زندانیلر و عسس‌لر ذیكرینده. 31. دهقانلیق ذیكرینده. 32. یتیم و لئیملر ذیكرینده. 33. غریب و بی‌نوالار ذیكرینده. 34. مبرم گدالار ذیكرینده. 35. قوشچو و صیادلار ذیكرینده. 36. تربیت تاپیب حرام نمك‌لیك قیلان نؤكر ذیكرینده. 37. كدخدالیق صیفاتی و خاتونلار ذیكرینده. 38. ریایی شیخلر ذیكرینده. 39. خرابات اهلی ذیكرینده. 40. درویشلر ذیكرینده.
در هر یك از این فصول، شرح مبسوطی در زمینه‌ی مورد بحث با تكیه بر آیات و احادیث و روایات اسلامی نگاشته است و سپس ویژگی‌های هر صنف اجتماعی مورد نظر را بر شمرده است.
قسم دوم از كتاب، دارای ده فصل در مباحث توبه، زهد، توكل، قناعت، صبر، تواضع، ذكر، توجه، رضا و عشق است.
قسم سوم، متفرّقات، تنبیهات و نصایح نام دارد و حاوی نوادر اشعار نیز است. كتاب با فصلی با عنوان «خاتمه» پایان می‌یابد. در انتهای آن، این رباعی آمده است:
بو نامه كی خامه‌سیغه قیلدین مكتوب،
قیل اهل قبول آلیدا محبوب قلوب.
ایل عیب تاپاردین آنی قیلما معیوب،
هر كیم اوقوسا نصیبی ائتگیل مطلوب...
بو نامه‌غه كیم لیسانیم اولدو قاییل،
كیلكیم تیلی هر نوع ایل ایشیگه ناقیل.
تاریخ چو خوش لفظیدین اولدو حاصیل،
هر كیم اوقوسا ایلاهی بولغای‌خوشدل...
یارب چیكیبن كؤر رقم جورم و گوناه،
نامیننی قارا قیلدیم و عؤمرومنو سیاه.
رحمت سوییدان یوماسانگ اول‌نامه‌نی آه،
محشر كونی نیتكئی مینی نامه‌یی سیاه.
در واقع باید گفت كتاب پرحجم محبوب القلوب از نوع «پندنامه»هایی است كه در آن از انواع مسالك، طرائق، مشاغل و افراد نام برده شده است.در آن، در باب خواجه عبدالله انصاری، عبدالرحمان جامی، بایزید بسطامی، انوری، منصور حلاج، حافظ، سعدی و جز آن لطایفی ذكر شده است.
منبع: نوایی، امیر علیشیر. میزان الاوزان، تصحیح و ترجمه متن ترکی جغتایی و مقدمه: دکتر حسین محمدزاده صدیق، تهران، تکدرخت، 1393.