پیشگفتار
سعید نفیسی در مقدمه‌ای كه بر چاپ «دیوان قصاید و غزلیات نظامی گنجوی» نوشته، ضمن انتقاد از روش مرحوم وحید دستگردی در غث و سمین كردن اشعار نظامی، می‌گوید:
« . . . در طبع و نشر آثار گویندگان پیشین، امانت حكم می‌كند كه هرچه به نام ایشان از این سوی و آن سوی به دست می‌آید، به شرط آن كه مأخذ و منشأ آن را آشكارا معلو مكنند، باید چاپ كرد و سلیقه‌ی شخصی را به كار آوردن درست نیست . . . »[2]
و با این روش، دیوانی فارسی برای نظامی در بیش از سیصد صفحه ترتیب داد و منتشر ساخت. گرچه بسیاری از قصیده‌ها، غزل‌ها و رباعیات و غیره در آثار شعرای معروفی مانند سعدی هم تكرار شده بود، وی آن‌ها را برای بحث در صحت و سقم انتساب به نظامی نشر كرد كه امروزه در نظامی‌پژوهی از اهمیت خاصی برخوردار است.
ولی با توجه به این كه قطعاً نظامی به زبان مادری خود، زبان بی‌نوایان شهر و روستا در آذربایجان سده‌ی شش نیز دارای سروده‌های نغزی بوده است، كسی تا كنون برای تدوین اشعار تركی نظامی، همتی شبیه همت نفیسی را به خرج نداده است.
تقریباً همه‌ی نظامی‌پژوهان آذربایجان و دلسوختگان ادبیات تركی، از وجود یك مجموعه‌ی خطی در كتابخانه‌ی خدیویه‌ی مصر شامل اشعار تركی نظامی خبر دادند و همگی اشاره‌هایی هم به آن كرده‌اند، اما همه بدون مطالعه و پژوهش دقیق در زوایا و دقائق وجودی این اشعار، بسیار سطحی و گذرا از آن رد شده‌اند.
تنها كسی كه با دقتی موشكافانه تصویر نسخه‌ی خدیویه را مورد بررسی عالمانه و كارشناسانه قرار داد، آقای «صدیار وظیفه» متخلق به «ائل اوغلو» هستند كه اولا از وجود دو دیوان، و نه یك دیوان، در این نسخه خبر می‌دهند و ثانیاً با دلایل متقنی كه در مقدمه نگاشته‌اند، اثبات می‌كنند كه نخستین دیوان جز نظامی گنجوی، منسوب به كس دیگری نمی‌تواند باشد و قرائن تاریخی ذكر شده در فوق، مربوط به نیمه‌ی دوم یعنی «كلیات فارسی و تركی نظامی قره‌مانی» است. ایشان دومین نفر بعد از «علی افندی حلمی داغستانی» هستند كه این قصاید را به طور قطع و یقین از نظامی گنجوی می‌دانند و با نشر آن راه پژوهش‌های دقیق‌تر را مفتوح می‌سازند. به ویژه آن كه انتشار هر دو دیوان این فرضیه را فراراه تركی‌پژوهان قرار خواهد داد كه ویژگی‌ها و وجود افتراق شیوه‌ی بیان و لحن تركی هر دو نظامی را با دقت بررسی كنند و در اثبات این كه این دو دیوان متعلق به یك نفر نیست با ایشان هم‌آواز گردند.
ایشان تا آنجا هم كه از دستشان بر آمده، به بحث فنی و لغوی و زبانشناسی تطبیقی- تاریخی پرداخته‌اند. از مجموع آنچه كه بیان داشته‌اند، این یقین حاصل می‌شود كه ایشان با زحمت و همت خود، جهان نظامی‌پژوهی را مدیون خود خواهد ساخت. و حقیر با خوشحالی زایدالوصفی این حادثه‌ی مبارك را به همه‌ی نظامی‌پژوهان جهان تبریك عرض می‌كنم.
دیدگاه‌ها
خوراک‌خوان (آراس‌اس) دیدگاه‌های این محتوا