ترجمه کتاب مطلع الاعتقاد فی معرفة المبدأ و المعاد
اثر حکیم ملا محمد فضولی
خبرگزاري موج - فضولي، تربه‌دار کربلا در قرن دهم، که نامي بزرگ در تاريخ ادبيات آذربايجان است، رساله‌اي به عربي دارد که در آن بحث امامت و اصطلاح «مهدي المنتظر» را وارد اين علم کرده است.
به گزارش خبرگزاري موج، متن عربي اين رساله از سوي حميد آراسلي، محمد بن تاويت الطنجي و عبداللطيف بندر اوغلو چاپ شده است.
«پگاه باور» برگردان فارسي از مطلع الاعتقاد في معرفه المبدا و المعاد است که پيرامون برخي از موضوعات علم «کلام» و «فلسفه» است. رشته کلام با مقدمه اي مفصل از مترجم آغاز شده که در آن ابتدا توضيحاتي درباره علم کلام و متکلمان مطرح شده و سپس در ارتباط با شخصيت ملامحمد فضولي و آثار فارسي، ترکي و عربي او مطالبي آمده و در پايان نيز به ويژگي هاي کتاب مطلع الاعتقاد اشاراتي شده است. در بخش دوم با عنوان برگردان متن، مباحث کلامي در قالب چهار رکن منعکس شده که شناخت دانش و دانش شناخت، شناخت احوال جهان، شناخت واجب و آن چه وابسته به آن است و شناخت پيامبر(ص) و آن چه به آن وابسته باشد، عناوين سرفصل هاي آن است.
مولانا حکيم ملا محمد فضولي، شاعر و انديشمند والا مقام شيعه، در تاريخ ادبيات اسلامي جايگاهي استثنايي دارد. وي متفکر و شاعر سه زبانه اي است که تاثير عميقي درتاريخ ادبيات ترکي، عربي و فارسي بر جاي نهاده است.نام او محمد، نام پدرش سلميان بوده است. گفته شده در سال 910 هـ در خانواده اي شيعي مذهب و آذربايجاني، در جوار مرقد سيد الشهدا در کربلا بدنيا آمده است.
اين کتاب مطلع الاعتقاد في معرفة مبدا و المعاد، که با نام، پگاه باور، ترجمه و ارائه شده است. اثر فلسفي و کلامي منثور است که نخستين بار کاتب چلبي از آن سخن گفته است و نيز در مجموعه‌ي ي. ا. برتلس نامبرده در بالا پيدا شده است.
کتاب پيش روي، حاصل تلاش جناب دکتر حسين محمد زاده صديق است که ضمن ترجمه اين اثر، مقدمه و تعليقاتي بدان افزوده است که منجر به اتقان و غناي بيشتر اثر گرديده است.
اين کتاب در دو قسمت پيشگفتار مترجم و برگردان متن گردآوري شده است که در قسمت پيشگفتار مترجم، دکتر محمدزاده صديق در سه بخش با عناوين 1- کلام و متکلمان 2- حکيم ملا محمد فضولي و آثارش 3- مطلع الاعتقاد في معرفه المبدأ و المعاد، توضيحاتي مقدماتي در مورد کتاب و موضوع آن، نويسنده و آثار او و مختصري از علم کلام و متکلامان پرداخته است.
در بخش دوم که برگردان متن کتاب به فارسي است، پس از مقدمه مؤلف، مطالب در چهار رکن به شرح ذيل نگارش يافته است.
رکن نخست- در شناخت دانش و دانش شناخت
شامل چهار باب؛ باب نخست: در ماهيت دانش و شناخت، باب دوم: در بايستگي شناخت، باب سوم: گونه‌هاي معرفت، باب چهارم: در راه‌هاي شناخت.
رکن دوم- در شناخت احوال جهان
شامل پنج باب؛ باب نخست: در مبدأ عالم، باب دوم: اجزاء جهان، باب سوم: در شناخت نوع‌بندي جهان، باب چهارم: در شناخت انسان، باب پنجم: در وجود جن.
رکن سوم- در شناخت واجب و آنچه وابسته به آن است
شامل هشت باب؛ باب نخست: آنچه خواننده بايد در آغاز بداند، باب دوم: در بطلان دور و تسلسل، باب سوم: در وجود واجب، باب چهارم: در صفات خداوند، باب پنجم: در افعال خداوند، باب ششم: زيبايي و زشتي، باب هفتم: در نيکي و بدي، باب هشتم: در بايستگي بر خداوند.
رکن چهارم: در شناخت پيامبري و آنچه به آن وابسته باشد
شامل شش باب؛ باب نخست: در نياز انسان به پيامبر، باب دوم: در عصمت، باب سوم: درنبوت پيامبر ما، باب چهارم: در برتري پيامبر ما بر ديگر پيامبران، باب پنجم: در امامت، باب ششم: درحشر، باب هفتم: در شناخت احوال روان پس از مرگ و پيش از رستاخيز و احساس لذت و الم او، باب هشتم: در ميزان، صراط و حساب.
مترجم سپس متن عربي کتاب را در ارکان چهارگانه آورده و بعد از آن در تعليقات از نام کتاب‌هاي پانويس‌ها، نام اشخاص، نام مذاهب و فرقه‌ها و گروه‌ها، اصطلاحات و تعبيرات، فهرست منابع و اسناد آمده است.
مولانا حکيم ملا محمد فضولي، شاعر و انديشمند والا مقام شيعه، در تاريخ ادبيات اسلامي جايگاهي استثنائي دارد. وي متفکر و شاعر سه زبانه‌اي است که تأثير عميقي در تاريخ ادبيات ترکي، عربي و فارسي بر جاي نهاده است. لقب ملا نشانه‌ي کلامي بودن وي و لقب حکيم بيانگر رويکرد وي به فلسفه وحکمت است. به ديگر سخن، حکيم ملا محمد فضولي مانند ابوعلي سينا و بيشتر از او توانست کلام و فلسفه را به گونه‌اي آشتي دهد و راه سومي در حکمت اسلامي بگشايد که بعدها از سوي حکيم ملا عبدالله زنوزي دنبال شد.
فضولي، شاعر انديشمندي است که در شعر ترکي يدي طولاني دارد، در مقدمه ديوان ترکي خود گفته است: شعر عاري از علم همچون ديواري بي بنيان مي‌باشد و ديوار بي بنيان را سرانجام اعتبار نشايد. وي اعتقاد دارد که : شاعري از الطاف الهي است که نصيب برخي از اولاد آدم مي‌شود. و شاعري را نوعي عبادت مي‌شمارد.
اهميت اثر فضولي در آن است که مباحث کلامي را در موضوع نبوت محدود نمي‌کند و بحث امامت را نيز وارد آن مي‌سازد.
«پگاه باور» که ترجمه، مقدمه و تعليقات دکتر حسين محمدزاده صديق بر کتاب «مطلع الاعتقاد في معرفه المبدأ و المعاد» مولانا حکيم ملا محمد فضولي است، در 216 صفحه منتشر شده است.
اين کتاب را نشر اديان منتشر کرده و شماره ثبت آن در کتابخانه شماره يک مجلس شوراي اسلامي 472805 مي‌باشد.