نشر كتاب ديوان اشعار تركي مرتضي قلي ظفر اردبيلي
مقدمه، تصحیح و تحشیه: دکتر ح. م. صدیق، ناشر: شیخ صفی الدین با همکاری نشر تکدرخت، 1388.
در پیشگفتار ابتدای کتاب چنین آمده است:
مرتضی قلی خان متولی اردبیلی متخلص به ظفر، در روزگار شاه عباس دوم صفوی زندگی می‌کرد. وی مدت‌ها متولی شهر مقدس اردبیل و منشأ خدمات عدیده‌ای در عصر خود بود. تنها نسخه‌ی خطی منحصر به فرد دیوان ترکی وی در سال 1965 م. توسط اسماعیل حکمت ارتایلان به صورت عکس‌برداری چاپ و تکثیر شده است. کتاب حاضر را از روی همین نسخه که به خط نستعلیق زیبای خود مؤلف است، برای چاپ آماده کرده‌ایم. در آماده سازی متن برای انتشار، اشعار استنساخ شده را در هفت فصل نظم و نسق دادیم و مقدمه و حواشی لازم نیز بر آن افزودیم. ظفر در شعرسرایی از پیروان و مقلّدان حکیم ملامحمد فضولی به شمار می‌رود و به لحاظ حفظ شیوه‌ی گویش اردبیلی و بیان مضامین عالی، جزو شعرای مکتب شیخ صفی به حساب می‌آید. وی شیعه‌ی صافی ضمیر و پاکدلی است که گرایش به عرفان صفیّه نیز دارد.
از آثار ديگر ظفر، گذشته از ديوان اشعار تركي، آثار زير نيز بر جاي مانده است:
1. ديوان فارسي كه از ميان نسخه‌هاي خطي آن، دو نسخه در كتابخانهي ملك به شماره‌‌هاي 4605 و 4586 و يك نسخه در كتابخانهي مركزي تبريز به شماره‌ي 2412 شناخته شده است.
2. سفينه‌ي مرتضي قلي‌خان ظفر به تركي و فارسي كه در سال 1382 از سوي «مركز دايرة المعارف بزرگ اسلامي» با عنوان قراردادي «جنگ مرتضي قلي‌خان شاملو» در 455 صفحه به قطع رحلي به صورت چاپ عكسي (فاكسيميله) انتشار يافته است.[1]
3. كليات ظفر حاوي مثنوي‌هاي بزم‌نامه، ساقي‌نامه، ظفرنامه و آثار منثور كه نسخه‌اي از آن به شماره‌ي 1914 در موزه‌ي سالار نگهداري مي‌شود.
4. ظفريه به نثر، داراي سه مقالت، يك خاتمه و دو مقصد.[2]
5. بخيه يا خرقه در پزشكي كه در سال‌هاي 1268 هـ . ، 1283 هـ . و 1286 هـ . در تهران سه بار چاپ سنگي شده است.[3]
پس از مقدمه‌ي استاد، اشعار ظفر كه شامل 114 غزل، 1 ترجيع‌بند، 1 تركيب‌بند، 1 مسدس تركيب، 3 مخمس تركيب، 1 مربع ترجيع، 1 مستزاد، 5 قطعه و 1 مثنوي آمده است.
در زير دو غزل از او را مي‌آوريم:
اسم الله ايله سؤزۆ چون ائتدیم ابتدا،
حقّین عنایتی یئتیره تا به انتها.
بیر کیمسه‌یه ثنا قیلیرام کیم زوالی یوخ،
هر اسم اعظمینه اولا جان و دل فدا.
اول بیر کریمدیر کی خلایقه جان وئریب،
موسانین ال عصاسینی اول ائتدی اژدها.
تا امر قیلدی عالمه شرع محمدی،
گؤنده‌ردی جبرئیل ایله یس و طا و ها.
بیر کن سؤزۆ ایله چۆ یاراتدی بو عالمی،
آد ائتدی آخرت ائوینه منزل بقا.
ای مرتضی! بو دؤورِ فنانین وفاسی یوخ،
عاغلین وار ایسه آچ گؤزۆنۆ ایسته گیل بقا.
جهد ائیله، گل کی اؤزۆنۆ قورتار بو ورطه‌دن،
سن کیم‌سن کی عرض ائده‌سن اونا مدعا؟
* * *
قدی اول سرو رعنانین کؤنۆل حؤکمۆنه‌دۆر طوغرا،
روادیر حؤکمۆ جان ایچره، اۆزۆدۆر شوخ بی‌پروا.
چکیلمیش قاشلاری یایی حذر قیل ای کؤنۆل! اوندان،
کی ایکی گؤزۆنۆن مردۆملریله ائیله‌دین غوغا.
اولور خم قامت سرو سهی [ . . . ]،
اگر مئیل ائیله‌سه گۆلشن‌آرا اول قامت رعنا.
گؤزه‌للره ایچره میثلی یوخدور اول محبوب مه‌رویین،
یاراتمیش قدرتیله خالق بی‌مثل و بی‌همتا.
ظفر مۆژگانینین پئیکانینا جانین نشان قیلدی،
بلای عئشقه دۆشدۆ وئردی جانین، اولمادی روسوا.
[1] شاملو، مرتضی قلی بن حسن. جنگ مرتضی قلی شاملو، گردآوری 1069 ق. نسخه‌شناسی و فهرست‌نگاری از ایرج افشار، احمد منزوی، تهران، مرکز دایرة المعارف المعارف بزرگ اسلامی، بخش کتابخانه، 1382 (سی و یک + 455 ص.)
[2] منزوی، احمد. فهرست نسخه‌های خطی فارسی، تهران، آر. سی. دی، ج. 2 / 818 .
[3] مشار، خان‌بابا. فهرست کتاب‌های چاپی فارسی، ج. 2، 1876.