حلول عید نوروز و آغاز سال 1391 شمسی را به همه‌ی دوستداران و علاقه‌مندان فرهنگ و ادب تبریک عرض می‌کنیم. به همین مناسبت اشعاری درباره‌ی بهار و عید نوروز از سه عارف و شاعر صاحبدل و بلندمرتبه‌ی ادبیات (حکیم ملا محمد فضولی- سید عمادالدین نسیمی- سید عظیم شیروانی) انتخاب کردیم. این اشعار را از کتب تصحیح شده‌ی دکتر حسین محمدزاده صدیق برگزیدیم
حکیم ملا محمد فضولی
عارف و شاعر قرن دهم هجری
شعله‌ی شمع رُخون اغیارا بزم افروز اۏلور،
آه كیم یئتگج بنا، بیر برق عالم‌سوز اۏلور.
هر گۆن آچار کؤنلۆمۆ ذُوق وصالېن یئنگی‌دن،
گرچی گۆللر آچماغا هر ایلده، بیر نوروز اۏلور.
* * *
فضای بقعه‌ی بغداد عدلیندن اۏلوب روشن،
مزاجِ پاكېنا آب و هواسی سازگار اۏلسون.
سریرِ حكم بُرج اولیا سندن بولوب زیور،
صفادان هر گۆنۆ نوروز و هر فصلی بهار اۏلسون.
سنین وصفینله گۆن- گۆندن بولوبدور رونقین نظمیم،
منیم نظمیمله وصفین وردِ اهل روزگار اۏلسون.
* * *
مساوی اۏلا لطافتده آسمان و زمین،
برابر اۏلا گؤرۆنمكده اشهب و ادهم.
چمنده اۏخونا حكمِ ایالت نوروز،
مثال حُکمه نثار ائیله‌یه شكوفه، دِرَم.
رواج بخش اۏلا گلزاره اعتدال هوا،
نئته كی خطّه‌ی بغدادا سرور اعظم.
* * *
جهانی ائیله‌دی فیضِ بهار رشكِ جنان،
بوراخدې فرش لطافت، زمینه لطف زمان.
هوا صنوف ریاحینه وئردی زیب ظهور،
طراز حلّه‌ی خاك اۏلدو حلیه‌ی الوان.
تیكیب شكوفه و غنچه، چمنده چتر و اۏتاق،
مقام بزم سرور اۏلدو عرصه‌ی بُستان.
دڲیل علامتِ فصل ربیع قوس و قزح،
ادای خدمت اۆچۆن باغلادې سپهر، میان.
* * *
گؤتۆردۆ باد، برقع چهره‌ی گلبرگ خنداندان،
گتیردی عالمی مرغ چمن افغانا افغاندان!
نه‌دیر یارب! چمنده عندلیبین رشته‌ی دامی،
مگر آچدې گره سۆنبۆل سر زُلف پریشاندان؟
اگر قوس قزحدن تیرباران ائتمه‌دی گردون،
نه‌دیر آیا سبب كیم دۏلدو گۆلبۆن جسمی، پیكاندان؟
وگر بیر داغ پنهان ایله باغرېن یاخمادې دُوران،
نه دیر مقصودو هر دم لاله‌نین چاك گریباندان؟
5بهار ایّامی دېر قورتولدو عالم هر كدورتدن،
قېلېب كسب صفا جُلاّب فیض ابر نیساندان.
* * *
مكرّم‌دیر سرشكیم قاندا یئر توتسام، بو اۆزدن هم،
بهارانگیز اۏلور هر قاندا كیم سیلاب اۏلور جاری.
یئنه ای بۆلبۆل بیچاره ایام بهار اۏلدو،
ایریشدی وقت كیم بخت اۏلا اهلِ درد غمخواری.
گۆله گۆل، آچېلا نرگس لطافت بوستانېندا،
قوپا سیلاب ذُوق ایله الم خاشاكی، غم خاری.
* * *
قېلسا وصلین شامیمی صبحه برابر یۏخ عجب،
رسمدیر فصل بهار اۏلماق برابر روز و شب!
گۆن كی سایه‌ن دۆشدۆڲۆ یئردن دورار، بیر وجهی‌وار،
گلسه عالی‌قدرلر، فقر اهلی دورماقدېر ادب!
اۏلمادان میخانه‌ی عشقینده مستِ جام ذُوق،
دۆزمه‌دی بزمِ فلكده زُهره قانونِ طرب،
* * *
صبادان گۆل اۆزۆنده سۆنبۆل پر پیچ و تاب اۏینار،
ساناسان پر آچېب گُلشنده بیر مشكین غراب اۏینار.
خیال عارضېن جولان ائده‌ر بو چشم پر نمده،
نئچۆن كیم موجلنمیش سودا عكسِ آفتاب اۏینار.
رُخون گؤرگج اۏلور سوز درونا دود دل حاصل،
بهار ایامی سېچرار برق رخشنده، سحاب اۏینار!
* * *
هوای روضه‌ی كویون، بهار گُلشن جانېم،
نهال قامتین سرویم، عذارېن یاسمینیمدیر.
* * *
عیش اۆچۆن بیر طُرفه منزلدیر بهار ایامی باغ،
آندا توتسون غنچه‌وش هر كیم كی عیش ایستر اوتاغ!
غنچه‌لر آچېلدې، سِیر باغ ائدین ای اهل دل!
كیم گؤرۆب گۆللر- کؤنۆللر آچېلان چاغدېر بو چاغ.
سندن، ای بۆلبۆل! فزوندور بنده محنت فصل گۆل،
سنسن و بین تازه گۆل، حالا بن و بین تازه داغ.
* * *
وصلیندن آیرې نولا قانېم تؤكۆلسه گۆل- گۆل،
بن گلبن خزانام، بو فصلدیر بهارېم.
* * *
بۆلبۆل غمزده‌یم باغ و بهارېم سنسن،
دهن و قدّ و رخون، غنچه و سرو و سمنیم.
* * *
صبا! لطف ائتدین اهل‌درده درماندان خبر وئردین،
تن محزونا جاندان، جانا جاناندان خبر وئردین!
خزان غمده گؤردۆن اضطرابېن بۆلبۆل زارېن،
بهار ایامی تك گلبرگ خنداندان خبر وئردین.
* * *
بهارْ ایامی گیرسن لاله‌زارا، خاكْ اجزاسېن،
محقّر گؤرمه‌كیم، هر ذرّه بیر جام ایله بیر جم ـدیر
اسیرِ نفس‌دیر اهلِ جهان، بیلمَز فنا قَدْرین،
فضولی ترك تجریدی، سنه آنجاق مسلّمدیر.
* * *
غم بهارېندا آچان بیر لاله‌یم، سن ژاله سن،
گؤز یاشېمسان دامنیمده لعل و مرجانسان منا.
ای فضولی! عشق‌ده تک سن چکیرسن غبطه‌می،
اؤیله ایسه سن شریک درد هجرانسان منا.
* * *
دۆن ائشیتدیم گلشنه ناز ایله ائتمیشسن گذار،
رشک رویوندان یئتیشمیشدیر گۆله یۆزلرجه خار.
سن بهار ایامې گؤستردین جمالېن باغدا،
باغ نقشیندن خجالت چکدی نقاش بهار.
عکس ائدیبدیر گۆل‌عذارېن شیشه‌ی آیینه‌ده،
یا کی آل لاله بیتیرمیش هر طرفده جویبار؟
* * *
بهار ایّامېدېر، گلمز ندن‌دیر شوره بۆلبۆل‌لر؟
مگر دۆشمۆش لطافتدن کؤنۆللر شاد ائدن گۆللر؟
چیچکلر عطر ساچدې نازنینلر سِیر باغ ائتمز،
آچېلمېش گۆللری یکسر پریشان ائتدی غافللر.
* * *
گؤرنده آغلایېر اۏل گۆل عذار آغلایېرام،
غمی منی ائدیب ابر بهار، آغلایېرام.
کئچیر فلک‌لری‌ده های های ناله‌لریم،
اۏ آی اۆزۆندن اۏزاق زار زار آغلایېرام.
* * *
هم فراغتدن اۆره‌ک داغېنا بیر مرهم ائدم،
هوس عاشقی لاله عذار ایسته‌میرم.
مصلحت دیرکی فضولی چکیلم بیر یانه،
بیر ده اصلا هوس باغ و بهار ایسته‌میرم.
اشعار فارسی
با تو وصلم شب نوروز ميسر شده بود،
شبم از وصل تو با روز برابر شده بود.
همه شب تا به سحر خنده تو مي‌كردي و شمع،
سوختن بر من و پروانه مقرر شده بود.
* * *
بهار آمد صدايي بر نمي‌آيد ز بلبل‌ها،
مگر امسال رنگ دلربايي نيست در گل‌ها.
گل آمد، نيست ميل سير گلشن نازنينان را،
پريشان كرد گل‌هاي چمن را اين تغافل‌ها.
فضولي! رهگذار عشقبازي صد خطر دارد،
شروع اين طريق صعب را بايد تأمل‌ها.
* * *
در عشق، شهرتم سبب اشتهار توست،
بي‌اعتباري‌ام جهت اعتبار توست.
بر اشكباري مژه‌ام خنده مي‌كني،
گويا گلي تو، وين مژه ابر بهار توست.
* * *
شب هجران، خيالت شمع محنت خانه‌ي من شد،
دلم را صد چراغ از پرتو آن شمع روشن شد.
سوي گلزار رفتم آتش گل بي گل رويت،
چنانم سوخت كز خاكسترم گلزار، گلخن شد.
نقاب افكنده از رخ، آمد آن گل جانب گلشن،
بهار طلعت او آفت گل‌هاي گلشن شد.
* * *
ناله گره از رشته‌ي كارم نگشايد،
كار دلم از ناله‌ي زارم نگشايد.
شوق سر كوي تو، غم روي تو دارم،
دور از تو دل از باغ و بهارم نگشايد.
* * *
به دلبري سر و كاري در اين ديار ندارم،
در اين ديار چه مانم، چو هيچ كار ندارم؟
نديم روضه‌ي اُنسم چو بلبلان هوايي،
هواي ديدن اين باغ و اين بهار ندارم.
* * *
به ياد قد تو بر سينه هر الف كه بريدم،
خطي ز كلك عدم بر وجود خويش كشيدم.
به سينه بي تو بسي داغ‌هاي تازه نهادم،
شكوفه‌اي عجب از نوبهار عشق نچيدم.
سید عماد الدین نسیمی
عارف و شاعر قرن هشتم و نهم هجری
نون- نوروز اولوجاق یار ایله خوشدور گۆل و مول،
چالینا چنگ و روباب، اوخونا عشّاق نگار.
* * *
نه صُنع پاك یزدان‌سان، آ دلبر!
مصوّرسن، معنبرسن، منوّر!
ساچیندیر ظۆلمت یلدا شب قدر،
یۆزۆن نوروز و عید و ماه اكبر.
تجلّیده كی تا آچدین نقابی،
حبیبین طلعتیدیر ماه انور.
* * *
حسرت یاشی هر لحظه قیلیر بنزیمیزی ساز،
بو پرده‌ده بیر یار بیزه اولمادی دمساز!
عشّاق مئییندن قیلالی عزّتِ نوروز،
تا راست گله چنگ حسینی‌ده سرافراز.
* * *
فضلیم، منیم ای خضریم و ای آب حیاتیم!
شمسیم، منیم ای بدریم و ساچی ظۆلماتیم!
سرویم، چمنیم، باغ و باهار ایله هزاریم،
طوطیم، شکریم، شهدیم و قند ایله نباتیم!
روزوم، شبیم و آی و ایلیم، هفته و گۆنۆم،
نوروزوم و عئیدیم، دیله‌گیم، قدر و براتیم!
* * *
موسم نوروز نئیسان آشیكار اولدو یئنه،
شهریمیز شیخی بوگۆن خوش باده‌خوار اولدو یئنه.
قونچه‌دن گۆل باش چیخارتدی آلدی یۆزۆندن نقاب،
بۆلبۆل شیدا خطیب لاله‌زار اولدو یئنه.
* * *
می و معشوق، سبزه، آب روان،
بند غمدن بو دؤردۆ وئردی نجات.
اِنَّما الرّاح راحَت الاَرْواح،
اَنتَ اَشْرِبْ رَوایحُ الكاسات.
خاصه در اعتدال نوروزی،
كآب كوثر شد و جهان جنّات.
بركات ایستمه اول آدمدن،
كی بو موسمده قیلمیه حركات.
* * *
اشعار فارسی
ای كه بردی تو به خوبی گرو از حور بهشت!
مصحف روی تو را خامه‌ی تقدیر نوشت.
ساقیا! فصل بهار است و گل و لاله خوش است،
با حریفان غزل‌خوان و كنار و لب كشت.
* * *
رفتم اینك از سر كوی تو ای جان! خیر باد!
زحمتی گر بود كردم بر تو آسان، خیر باد!
در بهار وصل بودیم و خزان هجر یار،
كرد دورم از تو ای سرو خرامان! خیر باد!
* * *
بهار آمد بهار سبز‌پوش آمد؛
رها كن فكر خام ای دل! كه می در خم به جوش آمد.
لب ساقی و جام مُل، میان باغ و فصل گل،
غنیمت دان كه از غیبم سحرگاه این به گوش آمد.
* * *
گل ز خجالت آب شد پیش رخ نگار من،
سرخ برآمد از حیا لاله ز شرم یار من.
بر تن مرده می‌دمد چون نفس مسیح جان،
هر طرفی كه می‌رود بوی گل و بهار من.
* * *
سید عظیم شیروانی
عارف و شاعر قرن سیزدهم هجری (متولد شماخی- شیروان)
هر كیمین جامی وار الده، گؤزونه جم گؤرونور،
منی جمشید قیلان پس می دِرغم گؤرونور.
وصل یارا یئتیشیب غئیر، من اولدوم مرحوم،
عید نوروز منه ماهِ محرّم گؤرونور.
* * *
خیال زولف رویون روز و شب كؤنلومده مُضمردیر،
منه نوروزودور، هرگون شب و روزوم برابردیر.
أوزوندور ای حبیبیم! عالم ایچره معجز باقی،
ائدن كس مصحف روخسارینی انكار، كافردیر.
* * *
ای خوش اول دم كی منیم عشق ایله كاریم یوخ ایدی،
بیم اغیار، كؤنولده غم یاریم یوخ ایدی.
گلمه‌میشدیم حله من كتم عدمدن بیرون،
وادی عشق بلاخیزه گوذاریم یوخ ایدی.
عشق و عاشیقلیك ایشین بیلمز ایدیم عالم آرا،
دل بی‌دردده اندوه و غوباریم یوخ ایدی.
خار- خاریم یوخ ایدی بو گول رعنالار ایچون،
فیكر نوروز، غم فصل باهاریم یوخ ایدی.
نظریمده یوخ ایدی جیلوه‌ی حوسن محبوب،
ذرّه‌جه آینه‌ی دلده غوباریم یوخ ایدی.
غفلت ائتمیشدی منی دامِ بلادان فارغ،
كی حریم حرم قئیدده باریم یوخ ایدی.
رشك آساییشیمه چرخ جفاكار ائتدی،
درد ایچون تا كی عدمدن منی اظهار یوخ ایدی.
* * *
مگر ابر بهاری من كیمی بیر گولدن آیریلمیش،
كی رنگی تیره اولدو، همده چشمی اشكبار اولدو؟
فراق یار گول‌روخساردان اینجینمه، ای سید!
كیمین یاری یانیندا قالدی، كیملر كامكار اولدو؟