ارمغان آذربايجان، آبان 1382
صمد اسماعيلي
تأثير مجلس ششم بویژه مجلس اصلاح‌طلبان را در مورد فرهنگ غنی آذربایجان چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟
به اعتقاد بنده اشخاص به اصطلاح اصلاح طلب در سال‌های اخیر ضربات مهلکی به پیکره‌ي مقدس فرهنگ آذربایجان وارد کرده‌اند. شما می‌دانید که بعد از انقلاب، شوونیست‌های شاهنشاهی آریامهری منزوی شدند. این‌ها جرأت اهانت و توهین به نوامیس مردم آذربایجان را نداشتند. تئوری‌های پوچ، ضد بشری، ضد اسلامی و ضد انسانی ساخته و پرداخته‌ي نوچه‌های آریامهری که جرأت بیانش را نداشتند، در سال‌هایی که اصلاح‌طلبان بر اریکه‌ي قدرت رسیدند شونیست‌ها به قول ما پر رو شدند. این‌ها حتی در دانشگاه‌ها نفوذ کردند. در ارگان‌های فرهنگی نفوذ کردند. دارای مؤسسات فرهنگی عریض و طویلی هستند. کنفرانس می‌دهند و تبلیغات می‌کنند. به صدا و سیما نفوذ کرده‌اند و فیلم‌های ترکی‌ستیزانه می‌سازند. ارزیابی بنده این است که اصلاح‌طلبان نه تنها خدمتی به گسترش فرهنگ آذربایجان و خدمت به نسل جوان آذربایجانی نکرده‌اند بلکه خواسته یا ناخواسته ضربات مهلکی به پیکره‌ي فرهنگ ما زده‌اند. اما کلا برداشت من این است که جوان آذربایجانی راه خود را یافته است. در سایه‌ي اسلام و با اتکاء به قدرت جمهوری اسلامی به پیش می‌تازد و طولی نخواهد کشید که زبان مقدس ترکی آذربایجانی سراسر شئون اجتماعی و فرهنگی ایران را تسخیر خواهد کرد. این جوان آذربایجانی الان حراست از میراث‌های فرهنگی خود را دریافته است و می‌فهمد که یک فرد آذربایجانی بدون فضولی، نسیمی، نباتی و واقف معنی ندارد و امر بازگشت به خویشتن یا به قول غربی‌‌ها ناستولوژی را می‌فهمد و اسلام را بدون آثار فرهنگی اسلامی ترکی بی‌معنی می‌داند و زبان و ادبیات خود را هم بدون معارف و حکمت اسلامی معنا نمی‌دهد.
آقای پروفسور شما طرحی به عنوان بنیاد آذربایجان شناسی داشتید این طرح به کجا انجامید؟
می‌دانید که مدعیان اصلاح طلبی که در تبریز به جنب و جوش در آمده بودند براي عناصری نظیر یحيی ذکا- که در دین ستیزی و اسلام ستیزی و ترک‌ستیزی گوی سبقت را حتی از ارباب خود کسروی برده بود - همایشی گذاشته بودند. حتی یک مؤسسه‌ای به نام «خانه‌ي فرهنگ یحیی ذکا» تأسیس کردند. وقتی بنده به آقایان اعتراض کردم که چرا مؤسسه‌ای به نام کسی که در پیشرفت فرهنگ اسلامی ایران نقشی نداشته و جز ضربه زدن به فرهنگ اسلامی ترکی کاری نکرده است، این همه بها می‌دهید؟ وی در رژیم گذشته فعال بوده است و می‌دانید که کتابی دارد به نام «کاروند کسروی» و حتی در رژیم گذشته پیشنهاد تغییر الفبای اسلامی به لاتین را داده بود. چرا برای چنین کسی خانه‌ی فرهنگ دایر می‌کنید؟ گفتند که اشکالی ندارد یک خانه‌ی فرهنگ هم به نام شما می‌زنیم!
بنده یک سال قبل از آن حادثه هم به شورای شهر تبریز پیشنهاد داده بودم که حاضرم کتاب‌خانه‌ي شخصی خود را تحت عنوان مؤسسه‌ی بنیاد آذربایجان‌شناسی یا مرکز و یا هر چه مربوط به آذربایجان‌شناسی باشد، تقدیم مردم کنم به شرطی که قانون اساسی در آن رعایت شود و تمام تابلوها، نوشته‌ها به دو زبان فارسی و ترکی نوشته و به تحقیقات سالم آذربایجان شناسی پرداخته شود. بنده به استانداری، اداره‌ي فرهنگ و ارشاد تبریز نیز این یادداشت را نوشتم اما آن‌ها تصمیم گرفتند که این مسئله را مسکوت نگه دارند و این پیشنهاد به مطبوعات کشیده شود. موج حمایت‌ها شروع شد و بسیاری از معاریف و مشاهیر و شخصیت‌های آذربایجانی اعلام آمادگی کردند که اگر چنین مؤسسه‌ای تشکیل شود آن‌ها هم حاضر به اهداي کتاب‌‌ها، مبالغ، ساختمان و پول خواهند بود اما متأسفانه این مسأله از سوی مسئولان شهر مسکوت گذاشته شد.
در مورد عملکرد اخیر صدا و سیما، سریال‌های ترک‌ستیزی که اخیراَ از سیما پخش می‌شود صحبت کنید و آیا با این اقدامات می‌توان فرهنگ اصیل ترک و ایران را تضعیف کرد یا نه؟
این باعث تأسف است. متأسفانه سیاست فرهنگی صدا و سیما به ظاهر آنچه که دستگیر ما می‌شود در دست سیاستگذاران شونیستی و ملی‌گراست این سياست در دراز مدت سبب واگرایی اقوام و ملل ساکن ایران خواهد شد. تلویزیون چنانچه كه من بارها گفته‌ام باید با همه‌ي اقوام ایران بویژه مردم ترک ایران - که جمعیتی حدود 35 میلیون نفر از اهالی ایران را تشکیل می‌دهند - به زبان مشترک برسد که این زبان مشترک زبان اقوام است زبان حرمت و ستودن است، نه زبان توهین و اهانت و تحقیر. متأسفانه شما در فیلم‌های سیما فیلمی پیدا نمی‌کنید که عظمت و اقتدار زبان ملی ادبیات ترکی اسلامی را به معرض دید بگذارد و بلکه برعکس تیپ‌ها و شخصیت‌های قاتل، دزد، بدنام و سطح پایین، هم نام ترکی دارند و هم لهجه‌ي ترکی. من نمی‌دانم این آقایان چه فکری کرده‌اند تمام بینوایان و مردان و زنان در آذربایجان این فیلم‌ها را می‌بینند. این‌ها عقده و نفرت ایجاد می‌کند. من فکر نمی‌کنم که یک دوست یا برادر چنین فیلم‌‌هایی را ساخته باشد. به نظر من دست دشمن در کار است دشمنی که مخالف انقلاب ماست و حکومت دینی را نمی‌خواهد و این اقدامات ضربه‌ي مهلکی بر پیکره‌ي نظام وارد می‌سازد.
ضمن تشکر و قدردانی از این که وقتتان را به نشریه‌ي ارمغان آذربایجان اختصاص دادید لطفاً به عنوان حسن ختام، برنامه‌هایی را که برای آینده‌ي فرهنگ آذربایجان دارید بیان کنید؟
عرض کنم که الان «ديوان لغات الترک» محمود کاشغری را در دست چاپ دارم. این کتاب نزدیک هزار سال پیش به عنوان یک مجموعه‌ي بسیار ارزنده‌ي زبان‌شناسی از سوی محمود کاشغری به زبان عربی تدوین شد. این کتاب به چندین زبان ترجمه شده است. در ایران شخصی به نام دبير سياقي برخی از لغات آن را استخراج و به صورت کتاب چاپ کرد. اما در مقدمه‌ي این کتاب که نشان مي‌دهد نیت خیری در این کار نداشته است و حتی زبان ترکی را برای ایران تحمیلی دانسته است.
این کتاب در ده جلد و هر جلد در 600 صفحه منتشر خواهد شد و فعلاً مشغول تدوین آن هستم. از دیگر اقدامات، تدوین آثار میرزا فتحعلی آخوندزاده به زبان ترکی و فارسی است که در صد سال اخیر تأثیر عمیقی در پیشرفت فرهنگی و اجتماعی ایران داشت.
استاد، در پایان چه پیامی برای خوانندگان عزیر نشریه‌ي ارمغان آذربایجان دارید؟
من از شما که پرچم دفاع از معنویات و ارزش‌‌های آذربایجانی را به اهتزاز درآورده‌اید تشکر و قدردانی می‌کنم و بنده به عنوان یک آذربایجانی بر خود وظیفه می‌دانم که تا آخرین لحظه‌ي حیاتم نسبت به نشر و گسترش آنچه را که از حکمت و معارف ترکی فهمیده‌ام، اقدام کنم.