مجموعه شعر «گۆزگۆ و حیدربالا منظومه سی» سروده‌ی خلیل عبداللهی (گونش اوغلو) در 112 صفحه به قطع رقعی توسط نشر تکدرخت منتشر شد. دکتر ح. م. صدیق چند کلمه‌ای بر این مجموعه نوشته‌اند که در زیر می‌خوانیم:
باریش گزن شاعر
شهریارېنحیدربابایا سلام منظومهسینین شعر نوعی، تۆرکجه شعر تاریخینده اؤزل و خاص بیر ادبی ژانر (= نوع) سایېلېر. بو شعر ژانرېندا ایکی یۆز ایل بوندان قاباقدان یازېلان، خاطره‌لر، آنېلار و طبیعت وصفلری بیزه معلومدور. بو ژانردا یازېلان شعرلر عمومیتله، شاعرین هم طبیعت ایله باغلې دۆشۆنجه‌لر (=ناتورالیسم)ینی و همده کئچمیش خاطره‌لر و آنایوردۏنا اۆز توتوب سؤیله‌دیڲی اۆره‌ک سېخېنتې‌لارېنې، حسرت‌لی دیل ایله بیان ائدیلن سؤزلرینی (= نوستالژی) احتوا ائدیردی.
بو ژانردا نوستالژی موضوعوندا شعر یازانلار، کئچمیش حادثه‌لره باخېب، گؤز یاشې آخېداراق، اؤزلرینی تسکین وئرمڲه و هامېنې اؤز غملرینده اۏرتاق ائتمڲه چالېشېردېلار.
مثال اۆچۆن قاشقایی شاعری قلی‌خان زرگر شاملی هجری 1320 ـنجی ایلده ساوه ائللری ائلخانی اۏلان اسد نظام خانېن سئلده غرق اۏلماسې آنېسېنا همین شعر ژانرېندا بیر منظومه یازمېشدېر. اۏ، بو منظومه‌ده اؤزۆنده تجلّی ائدن بیر احساسی دیله گتیریر، غملی بیر حال ایله منظومهسینین مثبت قهرمانېندان سؤز ائدیر، اۏنون الدن وئرمه‌سینه گؤره گؤز یاشې آخېدېر. آشاغېداکی بندلره دقت ائده‌لیم:
قارا بولوت گؤی اۆزۆنۆ توتوبدور،
هئچ بیلمه‌دیم بختیم نه‌دن یاتېبدېر،
چرخ فلک قۏللارېمې چاتېبدېر،
آرالان، آرالان، آرالان بولوت،
باشېمېز اۆستۆنده قارالان بولوت.
سئل اۏینادې چادېرېما دایاندې،
هر یوخلایان یوخوسوندان اۏیاندې،
گلین خانېم دئدی:«وای! ائویم یاندې!»
یاخامدان ال گؤتۆر قارالې بولوت،
بوردان رد اۏل‌گیلن بلالې بولوت.
اسد نظام بو دره‌دن یۏللاندې،
قېزېل ساعات بیله‌ڲیندن ساللاندې،
نعشی گلدی وارمایادا چاللاندې،
امان وئر سئل دیره‌کلریمی اڲمه،
اؤزۆمۆ آپاردېن، بالاما دڲمه.
خراب اۏلسون ویس آبادېن دره‌سی،
دؤرد یاندان سئل گلیر اۏلمور چاراسې،
اسد نظام ایدی ائللر ایه‌سی،
بوندان سۏرا دودمانېم داغېلېر،
ائل قۏیونو یاد اؤلکه‌ده ساغېلېر.
گئدین دئیین عزیز قېزېم تورانا،
قلیانی دۏلدورا وئره جیرانا،
جوت- جوت عربی آت قالدې وئیلانا،
مندن سۏرا آتلارېمې مینن یۏخ،
بیر قۏچ ایڲید سردارېمې گئین یۏخ.[1]
شهریار ایسه حیدربابایا سلام منظومه‌سینده کئچمیش خاطره‌لرینی، دیله گتیررک، بیر طرفدن ده اۏخوجونو، یئرلی عنعنه‌لر ایله تانېش ائتمڲه چالېشمېشدېر.
شهریاردان قاباق بو شعر ژانرېندا یازېلان منظومه‌لر، اۆزه چېخارېلدېقدان سۏنرا، شهریارېن حیدربابایا سلام منظومهسینین بو ژانرېن بیر مکتب، اسلوب و شیوه‌یه دؤنمه‌سینده اۏلان اهمیتلی نقشینی گؤستره‌جکدیر. شهریارېن منظومهسینین 1332 ـنجو ایلده یایېلماسې تاریخیندن آلتمېش ایلدن چۏخ کئچیر. اۏ تاریخدن ایندیه کیمی 500 عنواندان چۏخ، همین شعر ژانرېندا منظومه‌لر یازېلمېش و یایېلمېشدېر. ایلک منظومه‌لر شهریارا جواب و اۏندان استقبال کیمی دڲرلنیردی. جبار باغچه‌بان، صحاف جنتی مقام، حبیب ساهر و بو کیمی قاباقجېل آدلېم شاعرلریمیز ایلک جواب یازانلاردان اۏلموشلار. حتی اۏنلار اؤز استقبالیه‌لرینده شهریارې تنقید ائتمڲه‌ده یۏل وئرمیشلر. مثال اۆچۆن چاغداش مقاومت شعریمیزین سارسېلماز تمثیلچی‌سی لقبینی آلان حبیب ساهر، اۏنا جواب اۏلاراق دؤرد- بئش منظومه یازمېشدېر:
بو عصبیّت‌لی و حسّاس شاعر، شهریار ایله اۆز ـ اۆزه گلنده، البته بیر دوست و بیر معنوی یۆکسکلیک صاحیبی قارداش کیمی اۏنا چۏخ یومشاق اعتراضلار ائدیر، اۏنو سئویر، نصیحت ائدیر و دئییر:
شام چؤلۆندن بیرگۆن گۆنش چېخاندا،
گؤی فلسطین سرمست یاتان زاماندا.
سیچانلار تک یاواش سس‌سیزجه خبر،
آج جهودلر دروازادان گیردیلر.
یورد اۏدلاندې، ویران اۏلوب تالاندې،
یئرلرینده قارا تورپاق قالاندې.
آیاقلاندې بوستانلېقلار، باخچالار،
مزرعه‌لر اۏلدو بوتون تار مار.[2]
بئله‌لیکله شهریارې انتباها چکیر. اۏ بو قصد اۆچۆن «منظوم مکتوب» شعرینی قوشموشدور. بو، بیر منظومه دیر. منظومه دؤرد حصّه‌دن عبارتدیر. هر حصّه ایلین بیر فصلینه اختصاص تاپمېشدېر و عمومتیله «حیدربابایا سلام» منظومه‌سینه جواب اولاراق یازېلمېشدېر، بورادا ، ساهر، شهریارا خطاب دئییرکی «منصور خانی وصف ائتمک عوضینده، خلقین آجېناجاقلې حالېنا یانماق لازمدېر.»
بئله یومشاق انتباهلار، اۏنون خاطرات عنوانلې منظومه‌سینده‌ده گلیر. همین منظومه‌ده شهریارا خطاب یازېلمېشدېر و کؤوشن مجموعه‌سینه داخل ائدیلمیشدیر. ساهر یاراتدېغې منظوم مکتوب، اوشاقلېق خاطره‌سی، حیدربابا شاعرینه و بیر چۏخ دڲرلی منظومه‌لرینده همین اؤلچۆ و همین بؤلگۆدن یارارالانمېشدېر.[3]
گؤرۆنۆر کی ساهر، شهریارېن فردی خاطره یازماسې قارشېسېندا، اۏندان جمعی خاطره گؤزله‌ییر و اۏنو اجتماعی مسأله‌لرده داهادا درین دۆشۆنجه‌یه دالمانې طلب ائدیر.
الینیزده اۏلان کتاب، گۆنش اۏغلو طرفیندن یازېلان نئچه قطعه شعردن علاوه، شهریارا جواب اۏلاراق جمعی خاطره‌لر اساسېندا یازېلان حیدربالا منظومه‌سینی‌ده احتوا ائتمکده‌دیر. شاعر بو منظومه‌نی حیدر آدلی بالاسېنا خطاب ائدیر. منظومه‌نین کوچه‌لری اوشاقلېق و گنجلیک آنېلارې و خاطره‌لری ایله دۏلودور. شاعر اوشاقلېق ایللرینده، کندی‌نین اطرافېندا گزدیڲی یئرلرین آدلارېنې دؤنه- دؤنه منظومه‌یه داخل ائتمیشدیر. مثال اۆچۆن آشاغېداکی آدلارې بیر قالاق حسرت ایله یاد ائدیر.
قره گؤل، چای باشې، قمیشلی، نئهره گؤل، بارات گؤلۆ، سویوق چشمه، سمرقیه، چالالار، پیرداغې، شاه میرزا، چوبوقلو، لومان، یارېق داش، گیرده سره، قویولار، تۏرپاقلې، سردره، پیر سقا، حسن آلې بولاغې، قوشا قردش، کروان یۏلو و...
شاعر، یاشادېغې کند حیاتېندان جانلې تصویرلر وئریر. کند اهلی‌نین آخشام اۆستۆ مسجد قاباغېندا بیر یئره یېغېلمالارېندان، نوروز گۆللرینی دسته‌لمکدن و باشقا اوشاقلېق دؤورانېندان قالان خاطره‌لرینی یادا سالاراق، حسرت ایله، دؤنۆب کئچمیشه باخېر.
گۆنش اوغلونون نوستالژیک شعرینی، غربت غمی چولقامېشدېر. اۏ، بورادا بیر طرفدن کئچمیشده‌کی آرې و زلال یاشایېشدان اوزاقلاشماغې اۆچۆن غصه ائدیر و باشقا طرفدن یئنی حیات دوروموندا اؤزۆنۆ یالقېز و تنها حس ائدیر و شکایته دیل آچېر. اصلینده هر نوستالژیک شعرده اۏلدوغو کیمی، گۆنش اۏغلونون دا بو منظومه‌سینده، کئچمیشلری حسرت ایله یادا سالما، همین منظومه‌نین یارانماسېنا سبب اۏلموشدور.
اۏ، بورادا حسرت ایله مثبت دبلر و عنعنه‌لردن سؤز ائدیر. مثال اۆچۆن دئییر:
بیزیم یئرده حرمت اۏلار قوناغا[4]
اۏ، کند حیاتېنې شهر یاشایېشې ایله قارشېلاشدېراندا و مقایسه ائدنده، دئییرکی شهرلرین هاواسې کربن ایسی وئریر، گؤیلرینده ماویلیک یۏخدور، قارقالاردا، سئرچه‌لرده بو شهردن بئزیکیبلر و:
بو شه‌هرده هئچ کیم سنه تانېش دڲیل،
سلاملاماز
ایشته بورا اؤز آرامېز رباط‌لارېن،
تانېشلېغې نه‌یه دڲر؟[5]
شاعر، کند اهلی‌نین، شهره کؤچۆب گئتمه‌لریندن آجېیېر، صفالې داغلارې بوراخېب، عاطفه‌لی صاف- ساده انسانلارې قېراقدا قۏیوب، شهرلرین بوروشوق و دۏلاشېق رابطه‌لر و علاقه‌لرینده اسیر اۏلانلاردان دانېشېر:
هارا گئدیب بو داغلارېن صفاسې؟
یۏخسا یۏخدور انسانلارېن وفاسی.[6]
*
ایندی هامې کؤچۆب گئدیب شَهَره،
گؤزۆم گؤرۆر، قلبیم دۏلور قَهَره.[7]
اۏ، اهالی‌نین یوردون- یوواسېن بوراخېب، بؤیۆک شهرلرده آوارا- سرگردان قالېب، ایش دالېسېجا گزمه‌لریندن سؤز ائدیر. اۏنلارې هرگۆن گؤرۆر کی:
شهرلرده میدانلاردا دۆزۆلۆب،
ایش آختارېر گئده کرپیج داشېیا،
اۏنا- بونا باش ائندیره، یاشېیا.[8]
کئچمیشه باخاندا فخر ائدیرکی کندینده انسانلارېن صفاسی ساختا دڲیل ایدی، وفالارې تۆکنمز ایدی، هر کیم اوز زحمتی ا‌یلن چؤره‌ڲین یئیردی، کیمسه باشقاسېنېن امڲین اۏغورلامازدې، انسانلار بیر- بیری‌نین آینالارې ایدیلر.
شاعر، عصریمیزده شهر انسانلارې‌نېن ماشین کیمی اۏلمالارېنې قېنایېر، ماشینیزم حیاتېندا هر زادېن قۏندارما اۏلماسېندان سؤز ائدیر، کیمسه‌نین باشقاسېنېن یارالارېنا یارامادان و انسانلارېن اؤزلری ایله بیگانه اۏلماسېندان دانېشېر.
شاعر بئله ظن ائدیرکی ایندی بیر داها جاهلیت دورانی گلیب چاتمېشدې، یالان، گئرچک ایله قارېشېب، اڲری دۆزه، دۆز اڲری‌یه سارېشېب:
ایندی بشر اؤز یۏلونو ایتیریب،
پیسی توتوب یاخشې‌لېغې اؤتۆرۆب،
هر کس ایندی اؤز شله‌سین گؤتۆرۆب،
کیمسه یانمېر باشقاسېنېن حالېنا،
هر کس گئدیر اؤز توتدوغو یۏلونا.[9]
شاعر گۆنۆمۆزده باش وئرن اۏلایلاردان، استکبار دنیاسې‌نېن سیاسی اۏیونلارېندان، اۏرتا دۏغونو قارېشدېرمالارېندان، شیطانلارېن تکبیر دئیه باشی کسمه‌لریندن، اسلام آدېنا مسلمان اؤلکه‌لرینده مسلمانلارا قان قوسدورمالارېندان، انسانلارېن یالانچېیا اینانمالارېندان و ... سؤز ائدیر.
شاعر بۆتۆن بونلارې دئدیکدن سۏنرا، آرزو ائدیرکی هامې بیر- بیرین سئوه، بیر- بیری ایله بارېشا، ساواش و جنگ فتنه‌سی دنیادان یېغېشا، امن- امانلېق اۏلا، هامې اۏیانا، و نهایت اۏ گۆن گله کی هر کیم اؤز ائوی‌نین آقاسې اۏلسون، شیطان قورغوسو داغېلسېن.
شاعر منظومهسینین سۏن حصه‌لرینده، اؤلکه‌میزده یاخېن اۏن ایلده باش وئرن آجې حادثه‌لری‌ده دیله گتیریر، اۏ، رشوه، اختلاس، اشرافیلیڲه میل ائتمه، انقلاب آمال و آرزولارېنې آرخادا بوراخېب دنیا زخارفینه مشغول اۏلماقدان سؤز ائتسه‌ده، آجی- آجی دئییرکی:
دۆزدۆر اۏلوب دینسیز بیزیم یارېمېز،
چتین‌لیکده بۆتۆندۆ غمخوارېمېز،
سېنېق- سالخاق بیر اسلام‌دا وارېمېز،
لاپ‌دا بئله اونوتمارېق ایلقاری،
ساخلامېشېق هم اغیاری- هم یاری.[10]
و اؤز اۏغلونا اؤیۆد و نصیحت وئرمڲه چالېشېر و اۏنا آتا کیمی تاپشېرېقلار وئریر:
حیدربالا، بو دنیادا مرد یاشا
بئش گۆن عؤمرۆ، آزاد یاشا وور باشا
دنیا مالی گلر- گئدر وئر بۏشا
انسانلېغا دڲر وئرسن یاخشېدې،
تک تانرېنې باشدا گؤرسن یاخشېدې.[11]
او، وئردیڲی بو اؤیۆلرده عشقی هر بیر زاددان اۆستۆن توتور و ادعا ائدیرکی:
سئویشمکله چاتار انسان مُرادا.
و بو سؤزلر ایله یاناشې، منظومه‌سینی کئچمیش شاعرلرین دئدیکلری کیمی رجز و فخریه‌لر ایله قورتارېر. خاقانی شیروانی، واختیله، مالا، دؤولته و مقام - منصبه فخر ائدن شاعرلره اۆلگو اۏلاراق عنصری بلخی‌نی مثال گتیریر، دئییردی:
به تعریض گفتی که:«خاقانیا!
چه خوش داشت مدح روان عنصری!»
بلی، شاعری بود صاحب قبول،
ز ممدوح صاحب قِران عنصری،
شنیدم که از نقره زد دیگدان،
ز زر ساخت آلات خوان عنصری ...
و اۏنون بو فخرلری قارشېسېندا، اؤزۆنۆده بئله اؤیۆردۆ:
شاعر مفلق منم، خوان معانی مراست،
ریزه خور خوان من، عنصری و رودکی ...
گۆنش اۏغلودا، اولو باباسې خاقانی کیمی، عؤمۆر بۏیو کیمسه‌یه اڲمه‌مڲیندن، اؤز الی‌نین امڲینی یئمه‌سیندن، باشقاسېنېن چؤره‌ڲینی الیندن آلماماسېندان، صداقت ایله عؤمۆر سۆرمه‌سیندن، کؤنوللری قېرماماسېندان، انسانلارېن بۏینونا مینممه‌سیندن و ... دانېشېر.
گۆنش اۏغلو مقدس آرمانلارا تأکید ائدن بیر دیندار شاعردیر. حیدربالا منظومهسینین باشدان سۏنونا کیمی بو احوال- روحیه حاکمدیر. اسلام دینینه انقلابی بیر روحیه ایله تسلیم اۏلوب، باش اڲیر. اما، دین احکامېنې اجرا ائتمک ادعاسېندا اۏلانلار ایله یاناشاندا، اۏنلاردان صداقت گؤزله‌ییر، گئرچک اعتقاد و ایمان ایزله‌ییر، تزویری، ریانی و یالانچېلېغې دینه زیان وئریجی و انسانلارا جان بلاسې سایېر. اۏنلاردان گئرچکلیڲه عشق طلب ائدیر. عشق سوزۆنۆ درین معنالاردا ایشله‌دن شاعر، امام حسین علیه‌السلامی عشقی تمثال ائدن یئتگین بیر وارلېق حساب ائدیر:
عشق بیر لفظدی، معناسی حسین (ع) دی،
عشقین یاراشان اسم مسمّاسی حسین (ع) دی.
داور بئله یازمېش ائله بیل حؤکمۆ ازلدن،
عشقین قۏیولان سرّ معمّاسی حسین (ع) دی.[12]
اۏ عشق عنوانلی شعرینده، عشقی، کائناتېن، یارادېلېشېن و یاشایېشېن اساس جوهره‌سی حساب ائدیر. بو ایسه، ابن عربینین فلسفی دۆشۆنجه‌سینده ده واردېر. نئجه کی عشقی اؤزۆ اۆچۆن دین و ایمان سایېر و دئییر:«عشق کیمسه‌نی دۏیوروب سیراب ائتمز.»[13] فضولی دئییر:
عشقدیر هر نه وار عالمده
باشقا بیر قیل و قالدېر آنجاق.[14]
بۆتۆن عارفلرده عشقی یارادېلېشېن جوهره‌سی بیلمیشلر و اۏنو ایکی باشلی حساب ائتمیشلر. یعنی: یُحِبُّهُم وَ یُحِبّونه.[15] و حق تعالی‌نین اؤز جمالېنا عاشق اۏلماسېنې تجلّی اۆچۆن اساس عامل سایمېشلار.
شاعرده‌کی بو عشق، رمانتیک و یا شهوانی عشق ایله فرقلی‌دیر. تئز گلیب گئدن بیر عشق دڲیلدیر. اۏنا گوج باغېشلایان بیر عشقدیر، انسانلېغېن ان یۆکسک ذروه‌سی‌دیر. اۏ دئییر:
لایلا دئمز هئچ بیر آنا،
شمعه دولانماز پروانا.
مجنون دا دؤزمز هجرانا
جان یاندیران عشق اولماسا.[16]
گۆنش اۏغلو صلح آختاران بیر شاعردیر. حیدر بالا منظومه‌سینده گؤردۆگۆمۆز کیمی بارېشېق (= صلح) عنوانلی شعرینده ده، بارېش و امن امانلېغې بیر نعمت سایېر و لاکن آجې- آجې دئییرکی:
باخار اۏلدوق یۏلونا،
حسرت قالدېق اۆزۆنه،
گؤرنمه‌دیک بارېشېق![17]
شاعر، ساواشدان چکینیر، تنفر ائدیر، اۏ صلح و بارېش گزیر، چون کی ساواشدا اخلاق یۏخدور، اخلاقسېزلېق وار، قېتلېق وار، خسته‌لیک وار، آجلېق وار، یالقېزلېق وار. اۏ ساواشدا غلبه یۏخ، بلکه ساواشا غلبه آختارېر، اۏنا گؤره هر سؤزۆنده صلح گزیر، بارېش گزیر، گؤره بیلمه‌دیڲی بارېشېغې آختارېر.
گۆنش اۏغلو همده سئوگی شاعری‌دیر. اۏنون سئوگی شعرلری، بعضی سئوگی شعری یازماق ادعاسېندا اۏلان، شعری ساپېقلېغا چکن و گویا شعرین یالنېز سئوگی دنیاسېندا ایشلنمه‌سینی اؤنه سۆرن، اجتماعی مضمونلار و انسانلارېن درد- غملریندن اؤزلرینی اوزاق توتان و شعردن درین فلسفی- اجتماعی مضمونلار گۆدمه‌ین، اۆزدن ایراق شاعر کیمی‌لردن داهادا اۆره‌ڲه یاتان، اۏیناق و جانلې تصویرلر گوسترن شعرلردیر:
گۆلۆشۆن یادېما یامان دۆشۆبدۆر،
نامه‌نی بۆکنده، گۆل گؤندر منه.
خمار باخېشېنا حسرت قالمېشام،
بیر عکیز گؤزۆندن سال گؤندر منه.[18]
سئوگی، چۏخ حساس و اینجه بیر زاددېر. الدن گئتمه‌سی ده هر ایکی طرف اۆچۆن دردلی اۏلور. لاکن سئوگی ادعاسېندا اۏلان و اینجه صنعتی غایه‌سیز و آرمانسېز ایسته‌ینلر، سئوگینی هوس ایله سهو توتورلار، هوس تئز یانېب سؤنن و تئز گلیب گئدن بیر احساس اۏلدوغو حالدا، سئوگی دایانېقلی و بیر تعهدلۆ و عاطفه‌لی میل و چکیمدیر.
شاعریمیزین سئوگیسی بئله بیر سئوگیدیر. آنایا، وطنه، ائولادا، یوردا، یووایا، عائله‌یه سئوگیسی و بو کیمی رئال احساسلاردان قایناقلانان سئومک یانېندا، بیرده اینجه بئللی گؤزللره اۏلان تۆکنمز سئوگی صاحبی‌دیر.
گۆنش اۏغلو، اینجه صنعتی غایه‌سیز و آرمانسېز قبول ائتمیر، موسیقی‌نی انسانلارېن وارلېغې بیلیر. قۏپوز عنوانلې شعرینده آچېق آیدېن دۆشۆنجه‌سینی دیله گتیریب دئییرکی:«دده‌لر و اۏزانلار، قۏپوز یۏلو ایله ظلمه عصیان ائتمیشلر، دده قورقود قۏپوز ایله شیطانی یاندېرمېش و انسانلېغې اؤیمۆشدۆر.» هابئله عاشېق قوربانی، کۏر اۏغلو، خسته قاسم، علسگر، واله و عاشیق حسین جوان ـی یادا سالېر و تأکید ائدیرکی اۏنلار قۏپوزو مقدس سایمېشلار و اۏنو ائل دردین دئمک و معرفت یایماق اۆچۆن اله آلمېشلار.
اینجه صنعت، بیلیک کیمی و اخلاق کیمی انسان طرفیندن ایجاد اۏلموشدور. هر اۆچۆده انسانېن معنوی دڲرلری حساب اۏلونور، اۏدورکی انسانېن موتلولوغو و دینج‌لیڲی خدمتینده اۏلمالېدېر. انسان هر نه‌یه اۏلور اۏلسون تعهدلۆ یاناشېر، اۏدورکی اینجه صنعتی هر ساحه‌ده ایشله‌دیرسه، ایشلتسین، تعهّدۆ اۆچۆن قوللاناجاقدېر. «اینجه صنعت یالنېز اؤزۆ اۆچۆن اۏلمالېدېر» دئینلرده ده بیر جۆره تعهد واردېر. درین دۆشۆنجه‌لی اینجه صنعت خادملری‌نین ایسه تعهدلری ده درین اۏلور. گۆنش اۏغلو بئله بیر شاعرلردندیر، اۏ اؤز هۆنری فعالیتینی تعهد ایله یۏغورور، الده ائدیلن خمیره‌نی، یالنېز انسان سعادتی اۏغروندا ایشله‌دیر. اینجه صنعتده گؤزللیک‌دن علاوه، خیرخواهلېق‌دا طلب ائدیر، اخلاق‌دا طلب ائدیر. اسکی یونان فیلسوفلارې گؤزللیک ایله خیرخواهلېغې بیری- بیری‌نین یانېندا گؤرۆردۆلر، بیری- بیرینه لازم و ملزوم سایېردېلار. بیزیم شاعریمیزده، قۏپوزو و عاشېقلېق صنعتینی، ائله بونا گؤره، مقدس و قوتلو سایېر و بونو دیله گتیرمکدن چکینمیر. اۏ، اینجه صنعتده غایه و آرمان گزیر.
گۆنش اۏغلونون شعر دیلینه گلدیکده، تأکید ائتمه‌لییم کی اۏ، البته معنا و محتوانې دیل قالبی و فورماسېنا فدا ائتمه‌دیڲی حالدا، دیلیمیزی چۏخ تمیز، آرې و دۏلغون ایشلتمکده اوستادلېق گؤستریر. سؤزجۆکلر اۏنون الینده موم کیمی، شعر آدلې آخارلې بیر بولاق سویو اؤزرینده اۏینایېرلار. آشاغېداکی سؤزجۆکلر و اۏنلارا بنزر کلمه‌لر شاعرین دیلینده تام یاتېمې ایله شعر خطلرینه سالېنمېشدېر:
ایلغېم، اۏغودماق، اؤزله‌مک، گئری، شېلتاقلېق، بئزیکمک، یادېرقاماق و سایره.
شاعر، گاهدا چاغداش یاشایېشېمېزدا، تکنولوگیانېن انکشافی ایله دیلیمیزه گیرن، یابانجې سؤزلری ده ایشلتمکدن چکینمیر. پروفایل، گالری، سئلفی، کامئرا، کامئنت، سئیو ائتمک، آنفالو ائتمک و بو کیمی سؤزجۆک و ترکیبلردن یارارلاناراق، چاغداشلېغې تعریف ائتمکده، طنز ایله دیکتاتورلارا خطاب ائدرک اۏنلارېن «جاهلیت» دؤنملرینده یاشامالارېنې یادلارېنا سالېر، اۏنلارېن عمللرینه حیوانلارېن هۆرۆت – هۆرۆت باخماقلارېنې دیله گتیریر:
بیر ده حیران قالیر بئیله صحنه‌یه
دوروب هۆرۆت- هۆرۆت باخېر حیوانلار
آنجاق بو یۆز ایلی گؤسترمک اۆچۆن
گرکدیر یۆز ایلده سیزه دانېشام
بیر ده تئلفونومون شارژی قورتارېر
گرکدیر کاپاتام، منه مساعده![19]
شاعر اؤز طبعینی شعریمیزین چئشیدلی قالېبلارېندا سېنامېشدېر. اۏنون تام سربست شعرلری‌ده واردېر. اؤلچۆ، بؤلگۆ و اویاغې اۏلمایان سربست شعرلر، دۆز یازې و بعضاً دۆزگه‌لری یادا سالان شعرلر. همین کتابدا گئدن: آنا، قوللارې قېچلارېندان اوزون، کانسئرت و سرگی بو کیمی شعرلردن سایېلېر.
کامئرا عنوانلې شعرینده، دین، مذهب، مسلک، عقیده، اینانج، آرمان و دۆشۆنجه میدانلارېندا ناحقجه‌سینه آت اۏینادان هر نه‌یی گۆلۆنج ائدن، استالین، هیتلر، موسولینی، صدام حسین و هر بیر دیکتاتورو هده‌له‌ییر، یاشادېغېمېز یۆز ایلده باغداددا، حلبده، تونئسده، ریاضدا، خوجالېدا، کلبه‌جرده، خان یونسده و دنیانېن هر یئرینده همین آت اۏینادانلار طرفیندن بۏیلو قادېنلارېن قارېنلارې‌نېن سؤکۆلمه‌سیندن، دین آدېنا انسانلارېن باشلارې‌نېن کسیلمه‌سیندن، مستکبرلرین، ملت‌لری بیر- بیرینه ووروب آغ قصرده چیلتیک چالمالارېندان آجې- آجې دانېشان شاعر، اۏخوجودان سۏروشور:
نه‌یی سرگیله‌ییم یارېنلار اۆچۆن،
هانسې شکلی قۏیوم پروفایلېما؟[20]
من، بو شاعرین شعرلرینده، هر زاددان چۏخ بیانېندا صداقت، دۏغرو- دۆزگۆنلۆک و دیلینده صمیمی‌لیڲه مفتون اۏلموشام. بو کیچیک اؤن سؤزۆمده البته کی شاعرین دۆشۆنجه چالارلارې و دیلینده‌کی تام آخېجېلېق و گؤزللیک‌لری لاییقینجه توصیف ائده بیلمرم. گۆنش اۏغلونون و گۆنش اۏغلو کیمی شاعرلریمیزین اثرلرینی هر طرفلی تحلیل ائتمه‌ڲی بۏینومدا بیر اولوسال بورج سایېرام. این زمان بگذار تا وقت دگر.
بو شعر تۏپلوسو، گۆنش اۏغلونون نشر اۏلان ایکینجی کتابی سایېلېر. امید ائدیرم، گنجلریمیز اۆچۆن یارارلې اۏلسون و نشر اۏلمایان باشقا اثرلری ده بیر به بیر گۆن ایشېغېنا چېخسېن.
دکتر ح. م. صدیق
تبریز – 30/2/96
[1] قزلباش شاملو، بهرام. ایل قشقایی (زرگران ختایی)، شیراز، نوید شیراز، 1394، ص 80.
[2] ساهر، حبیب. لیریک شعرلر، تهران، 1341.
[3] محمدزاده صدیق، ائلدار. دکتر صدیق و شهریار، تهران، تکدرخت، 1388.
[4] بو کتاب، ص 22 .
[5] بو کتاب، ص 58.
[6] بو کتاب، ص 24.
[7] بو کتاب، ص 25.
[8] بو کتاب، ص 26.
[9] بو کتاب، ص. 29.
[10] بو کتاب، ص 37.
[11] بو کتاب، ص. 38.
[12] بو کتاب، ص 20.
[13] محی الدین ابن عربی، فتوحات مکیه، ج 2، ص 111.
[14] فضولی، محمد بن سلیمان، کلیات اشعار ترکی ملا محمد فضولی، مقدمه و تصحیح: دکتر ح. م. صدیق، تبریز، اختر، 1395، ص 688.
[15] سوره5، آیه 54: الله اۏنلارې، اۏنلاردا آللاهې سئویرلر.
[16] بو کتاب، ص. 64.
[17] بو کتاب، ص 50.
[18] بو کتاب، ص 54.
[19] بو کتاب، ص 48.
[20] بو کتاب، ص 47.