مجموعه شعر «شاه مات» سروده‌ی حسین محرمی (آیاز دومان) در 72 صفحه به قطع رقعی منتشر شد. دکتر ح. م. صدیق بر این اثر پیشگفتاری نگاشته‌اند که در زیر می‌خوانیم:
اؤن سؤز
ایچینده یاشادېغېمېز اۏن ایللیڲین یئنی دیرچه‌لن و جمعیت آراسېندا چېخېش ائدن گنج شاعرلری، هم دیل، هم بیلیک سویّه‌سی، همده مضمونلو و ایچه‌ریک‌لی شعرلر یازمادا، داها اؤنجه‌کی شاعرلریمیز ایله فرقله‌نیرلر. اینترنت انکشافی بیلیک اۆچۆن بیر نعمت سایېلېرسادا، علمی آختارېش و آلېشدېرمالارېن قاباغېن آلماسې اۆچۆن ده بیر بلا حساب اۏلونور. یئنی یئتمه و گنج شعر یازانلارېمېزېن یارادېجېلېقلارې، ایندی همین محوره تابع اۏلمادادېر.
الینیزده اۏلان کتاب همین اۏن ایللیڲین بیر گنج سؤز قوشانې‌نېن ایلک نشر اۏلان مجموعه‌سی سایېلېر. آیاز دومان گنج بیر قلمه صاحبدیر. اۏ طبعینی شعریمیزین دۏغما هجا اؤلچۆلرینده سېناماغا چالېشماقدادېر.
اۏنون قۏشمالارې اۆره‌ڲه یاتان و آخېجې بیر دیلده یازېلمېشدېر. گرچه بعضاً قولاق قافیه‌سینه ده اؤنم وئریر، ولاکین قوردوغو جمله بیچیملری اۆره‌ڲی افسوس ائدیر:
سن گلن گۆنۆمدن متین‌لشمیشم
غصه‌یه کدره یئتیم‌لشمیشم
بیر یارې‌جان ایدیم بۆتۆن‌لشمیشم
خۏش گلدین دنیاما صفا گتیردین
«بیلمه‌سن ده» گرایلېسې (ص 52) دا بئله بیر شعر سایېلېر:
اۆرک سنین اسیرین‌دیر
سن بیلسن ده، بیلمه‌سن ده
هرگۆن یۏلون کسیر ایندی
سن بیلسن ده، بیلمه‌سن ده
اۏ، سئودا و عشق شاعریدیر و سئوگیسینی دیله گتیرنده فولکلوروموزا باش ووروز. مثال اۆچۆن «نئچه ال چکیم» (ص 12) شعری گنج شاعرین یاخشې شعرلریندن سایېلا بیلر. اۏ بورادا سئونلری «خسته» و سئویلنی «حکیم» آدلاندېرېر. بورا اۏنون یاواش- یاواش شعرین و شاعرلیڲین درین معناسېنې اؤیرنمه مژده‌سیدیر. گئرچکدن ده قالېجې شعر درین معنالې شعر سایېلېر. درین معنالار گزن شاعر، دنیا هوسیندن اوزاق دوران و هر جوره دنیوی میلی سئوگی و عشق آدلاندېرماقدان چکینن بیر آدام اۏلمالېدېر. بو دفترین شاعری ده بئله بیر یۏللارا قدم قۏیمالې، شعرده عرفانی مضمونلار ایله یاناشې، ائلینه- اولوسونا بیر خدمتکار کیمی الینه قلم آلمالېدېر. بدیعی یازادېجېلېق ائلین دردین، تاریخین، فخرین، اینامین، سئوگیسین و بیر سؤزله وارلېغېندان سؤز آچمازسا، شاعرین اؤزۆندن قاباق اؤلۆب گئدر.
درد الیندن (ص 20) شعری ایسه سربست فورمادا یازېلمېشدېر. سربست شیوه‌سی چاغداش شعر مجموعه‌لریمیزده هم هجالې اؤلچۆلرده و همده عروض بحرلری قالبلارېندا یازېلمېشدېر. چاغداش یئنی شعریمیزین سارسېلماز تمثیلچیسی لقبی آلان حبیب ساهر، عمومیتله سربست شعرلرینی هجا اؤلچۆلرینده یاراتمېشدېر. ایراندا اؤزۆنۆ حقلی اۏلاراق یئنی شعرین بایراقدارې حساب ائدن ساهر فارسجا یازدېغې بیر شعرده دئییر:
نخست من ز رخ این عجوز افسونکار،
شبانه پرده گرفتم، به خلق بنمودم.
مرحوم سید محمد حسین شهریار ایسه سربست شعرلرینی عروض قالبلارېندا یازمېشدېر. سهندیه منظومه‌سی بونا آیدېن بیر مثال اۏلا بیلر:
شاه داغېم، چال پاپاغېم، شانلې سهندیم،
باشې طوفانلې سهندیم ...
حال حاضردا آذربایجان گنج شاعرلری‌نین بیر چۏخو عروض قالبلارېنې منیمسه‌مکده‌دیرلر. جوان شاعر آیاز دومان‌دا اۏنلاردان بیری دیر. بعضاً اۏنون تعبیرلری ماهرانه و ادیبانه‌دیر. مثال اۆچۆن گۆنشیم (ص 15) عنوانلی دؤرد مصراعلی شعره نظر سالالېم:
گۆنش گؤزلرینی قاچېرتدېن مندن
بیلرکن اېشېغېن هئچ زامان سؤنمز
سؤیله‌دین اؤزگه‌یه باخما، بیلمه‌‌دین
گۆنشه دۆشن گؤز هئچ نه‌يی گؤرمز
جوان شاعر ین یۆکسه‌لیش آختارما دویغولارېنا، بو کتابدا چۏخ مثال تاپماق اۏلار. مثلا درد الیندن (ص 20) شعرینده‌کی آشاغېداکی دؤرد مصراع، اۏنون بو دویغوسوندان قایناقلانېر:
بیرآن باخېب گؤردۆم هله چۏخ قالېرام دردلی‌لیڲه
دۆشۆنجه‌می بیر اونودوب باشقا تهر فکرلشدیم
سۏنوندا دا بئله دئدیم:
ساغ اۏل دردیم، سن اۏلماسان من اؤلردیم.
همین مضمونو «آختارېر گؤزلریم» (ص 29) شعرینده ده تکرارلایېر:
اۏیونوموز مین‌لر یئره یۆزۆلمۆش
آیازېنېن قبری بوردا قازېلمېش
بو سؤزلریم باش داشېنا یازېلمېش
بیردن اۏنا سایدېم تاپام گؤرمه‌دیم
یورد سئوگیسی، ان یۆکسک بیر سئوگی کیمی شاعرین دۆشۆنجه‌سینی مشغول ائدن بیر سئوگیدیر. اۏنون «سارې دره» (ص 66) شعری بونا آیدېن بیر ثبوتدور:
اؤیونۆرم آدېن ایله
دؤیونۆرم یادېن ایله
دۏیمایېرام دادېن ایله
یاشا- یاشا سارې دره
آتا موضوعوندا یازدېغې قطعه‌ده (ص 61) تحسینه لایق بیر شعر سایېلېر. بو شعری شاعر آناسې آنېسې و خاطره‌سینه یازمېشدېر:
هامېمېزا اۆرک ایدین
ائویمیزه دیرک ایدین
آج کؤنلۆمه گرک ایدین
هارداسان ائی گؤزل آنام!
الینیزده اۏلان کتاب شاعرین ایلک شعر مجموعه‌سیدیر و شعرلر تمامیله اۏنون ایلکین تجربه‌لری سایېلېر. اومید ائدیرم، آذربایجان شعرینده اؤز بیلیگینی آرتېرماق ایله داهادا درین و دۏلغون معنالې شعرلر یازېب یاراتسېن و چاغداش شعر دنیامېزا گؤزل اینجیلر آرتېرا بیلسین.
دکتر ح. م. صدیق
تبریز- شهریور 1396
