سخن نخست
ائلدار محمدزاده صدیق
(1)
کهن دیار آذربایجان؛ اردبیل، شهر عارفان و قهرمانان عالم تشیع است. در این شماره نشریه بر اساس فراخوان داده شده به بررسی آن پرداختیم. اردبیل در طول تاریخ و در مقاطع مختلف از مهمترین شهرهای آذربایجان بوده است. وجود بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی با آن کارکردهای عرفانی، اجتماعی و قدسی، دل ها و تن‌های مشتاق را از ترکستان در چین و از هند، پاکستان، افغانستان، اطراف و اکناف ایران، آناتولی و غیره به اردبیل می‌کشانده است. چنان که شعرای و عرفای گرانقدری چون نعمت‌الله بن نصرالله (مخلص) و محمدطاهر منشی (عامل‌الدین) رخت اقامت در این شهر افکنده و شاعر روشنفکری چون سیّد عظیم شیروانی برای دیدار با شعرا و عرفای این شهر، دو بار به اینجا سفر کرده است.
(2)
برگزاری هم اندیشی متخصصین ادبیات و موسیقی عاشیق های ایران توسط خانه عاشیق های ایران و با مشارکت یونسکو در 6 آذر ماه از جمله جلسه های پرمحتوای سال 1400 بود. همانطور که وعده داده بودیم، برخی از مقاله های ارائه شده در این نشست تخصصی، در این شماره نشریه منتشر شده است.
(3)
اهانت به جایگاه عاشیق ها و ادبیات عاشیقی در یک برنامه تلویزیونی توسط شخص و اشخاصی هنرمند نما با ابراز نفرت و انزجار جمعی مردم فرهنگ دوستان مواجه شد. در باره تفکیک ژانر کمدی با لودگی، استاد دکتر صدیق گفت: « کمدی، ژانر مهمی در ادبیات اجتماعی یک ملت به شمار می رود. در تاریخ ادبیات طنزی ما بزرگانی چون عبید زاکانی برای افشای فساد حاکم بر دستگاه های حکومتی اسلام ستیز به طنز روی آوردند. در غرب هم افرادی چون چارلی چاپلین، لورل و هاردی به دنبال «خنده ی تلخ» با همین هدف بودند. هنرمند کمدین در خدمت ضعفا و به قصد افشای ستم ستمگران و وادار ساختن آنان به تفکر، فداکاری می کردند. شما حتی یک بار هم ندیده اید که از آنان لودگی سر بزند که نه شایسته یک هنرمند و نه لایق یک خادم مردم است.» دکتر صدیق همچنین درباره جایگاه عاشیق ها در بین ایرانیان توضیح داد: « پیش از اسلام، «اوزان»ها نقش اولیا برای ترکان یکتاپرست را داشتند. «قوپوز» چنان مقدس بود، که دشمن وقتی آن را در دست کسی می دید، شمشسیر غلاف می کرد و به استغاثه و توبه می افتاد. پس از گردن نهان ترکان به اسلام و مبارزه در راه گسترش آن، به اوزان ها نام عاشیق داده شد. سیم اول قوپوز نماد حاکمیت خدای یکتا بود، سیم دوم نماد آب و خاک یعنی وطن اسلامی که امانت شهدا محسوب می شد و سیم سوم نماد اعتقاد و باور مخلصانه و پای بندی به آن بشمار می آمد.» دکتر صدیق درباره اهانت به جایگاه مقدس عاشیق ها نیز گفته: « اگر دهان یاوه ای بخواهد به مقدسات مذهبی و ارزش های معنوی ما جسارت ورزد، باید یکبار برای همیشه دهن او را بست.»
(4)
دوم اسفند ماه؛ روز زبان مادری هر ساله در سراسر دنیا با انتشار اعلامیه و بیانیه هایی در راستای گرامیداشت این روز عزیز همراه است. اما، نسبت به این روز در کشور ما عکس العمل های متفاوتی وجود دارد. استاد دکتر صدیق با انتشار بیانیه ای نسبت به این روز عکس العمل نشان داد. متن بیانه ایشان اینگونه است: «روز زبان مادری» از ایام فرخنده و مبارکی است که آدمی را به یاد قدرت خالق زبان ها می اندازد که به گفته ی مولانای رومی آدم (ع) را «علّم الاسما بک» ساخت و السنه و زبان ها را در دنیا پراکند و برتری را فقط به تقوا قرار داد. در کشور ما، در رژیم گذشته سخن از زبان مادری، مساوی با بند و غل و زنجیر و شکنجه و کشتار بود و رژیم دست نشانده ی دشمنان اسلام، اهتمام جدّی به یکسان سازی قومی و امحاء آثار اسلامی و مسکوت گذاشتن احکام قرآنی داشت و شرح از تاریخ پرافتخار اسلام و ایران را دو دستی در ید صهیونیسم بین الملل قرار داده بود. پس از انقلاب شکوهمند اسلامی، مجلس خبرگان با گنجاندن اصل پانزدهم در قانون اساسی، مشت دیگری بر دهان پس مانده های رژیم منحوس شاهنشاهی و هر گونه فلسفه بافی و شرح تاریخ ایرانشهری نهاد و قوای مجریه ی آینده را موظف به تأمین حقوق اصلی شهروندی اقوام ایرانی کرد. اما در سال های گذشته به سبب سیاست های نادرست و غافلانه ی برخی از دست اندرکاران قوه ی مجریه، مفاد این اصل به گستردگی و به تمامی بر زندگی اجتماعی در ایران سایه نینداخت و انطباق حاصل نکرد و موجب ایجاد سوراخ جهت سوء استفاده های دشمنان انقلاب و بروز تنش های اجتماعی و گرفتاری بهترین و فرهیخته ترین جوانان مدافع قانون اساسی گردید. جای خوشوقتی است که دولت آقای رئیسی در نخستین ماه های آغاز به فعالیت خویش، مانند بسیاری از اقدامات مثبت و انقلابی، اقدام به طرح لایحه ی تدریس زبان های مادری و بومی ایرانیان در مدارس پرداخت و آن را در مجلس محترم به تصویب رسانید. بی گمان این لایحه و این اقدام انقلابی – اسلامی، در صورت اجرای کامل آن، بشارت دهنده ی تحقق مبارک گام دوم انقلاب و آمال و آرزوهای رهبر معظم انقلاب اسلامی و صیانت و حراست از ذخایر فرهنگی و ارزش های معنوی همه ی زبان ها و گویش های ایران اسلامی خواهد بود. این جانب با تکیه بر تخصص خود در پژوهش های ترکی شناسی، عرض می کنم که در این میان زبان ترکی که با همه ی گویش ها و لهجه های خود زبان مادری بیش از نیمی از کل جمعیت ایران به شمار می رود، تاریخ معنوی پرباری را برای اسلام و ایران رقم زده است و دارای گنجینه های جهانی بی نظیری از دوران اسطوره تاکنون در خود جمع دارد و تعمق در آن ها موجب گسترش غیرت دینی، جوانمردی، خیرخواهی، خداشناسی و ژرف نگری در خلقت عالم خواهد گشت، مبادا بعد از گذشت چهل و اندی سال از انقلاب شکوهمند اسلامی ما، گرفتار توطئه ی اذناب گوناگون شاهنشاهی صهیونیستی و کورش سازان و کورش بازان گردد. به یاد داشته باشیم که احترام و صیانت از ارزش های معنوی مردمی موجب تحکیم وفاق و وحدت خواهد بود و عکس آن، جز نفاق چیز دیگری به بار نخواهد آورد. خداوند این سنگر بزرگ را برای اسلام و انقلاب محفوظ بداراد! آمین یا رب العالمین. دکتر ح. م. صدیق، دوم اسفند 1400
(5)
« قره باغ خاک اسلام است؛ مقام معظم رهبری» هفتم اسفند ماه برابر با 26 فوریه لکه ننگی بر تاریخ بشریت است. این روز مصادف با نسل‌کشی مردم آذربایجان توسط ارتش ارمنستان در خوجالی در سال 1992 است. با آنکه 29 سال از آن تاریخ می‌گذرد، امروز نیز درد آن در قلب آذربایجانی‌ها تازه است. گفتنی است پس از اشغال خوجالی در جنگ اول قره‌باغ، نسل‌کشی غیرنظامیان آذربایجانی در این شهر توسط ارتش ارمنستان با کمک 366 نظامی روسیه در 25 و 26 فوریه 1992 اتفاق افتاد.به گزارش سازمان دفاع حقوق بشر در این قتل‌عام 613 غیرنظامی از جمله 63 کودک وحشیانه به قتل رسیدند. بنا به اعلام سازمان دیده‌بان حقوق بشر تعداد قربانیان این جنایت حدود یک هزار نفر است. پنجاه و سه تن بر اثر جرائمی؛ مانند سوزاندن، چهارمیخ کردن، بریدن سر، کندن پوست و بیرون آوردن چشم از حدقه کشته شده‌اند. هشت خانواده کاملا نابود، 25 کودک بدون والدین مانده و 130 تن نیز یتیم شدند. قطعنامه‌های مختلف شورای امنیت سازمان ملل متحد جنایات ارمنستان در طول جنگ قره‌باغ، به‌ویژه خوجالی را محکوم کرده و بسیاری از کشورهای جهان نیز این نسل‌کشی را به رسمیت شناخته‌اند.
(6)
حال استاد چطور است؟ استاد دکتر حسین محمدزاده صدیق در روزهای پایانی بهمن ماه سال جاری به دلیل ناراحتی قلبی در بیمارستان بستری شدند. پزشکان معالج که همگی از پزشکان حاذق بودند، راهی جز عمل قلب باز تشخیص ندادند. الحمدالله پس از عمل قلب باز، حال ایشان خوب است. برای سلامتی کامل ایشان التماس دعا داریم.