عاشیق شعریندن نمونه لر
توفارقانلی عاشیق عباس[1]
مؤلا
دئییم سنه قول عبدالله،
شفا وئردی منه مؤلا.
باش اوسته شاهد دیر الله،
شفا وئردی منه مؤلا.
آقام شاه ولایت دیر،
تامام قرآنا آیت دیر.
او معدن مروت دیر،
شفا وئردی منه مؤلا.
قولاقیمدا وار صداسی،
اؤرگه دن خضری الیاسی.
حسن – حسین ـین آقاسی،
شفا وئردی منه مؤلا.
مؤمن لره او آقادیر،
آدی یاسین وطاها دیر.
قرآن ایچره هل اتی دیر،
شفا وئردی منه مؤلا.
او نقطه ی با بسم الله،
او علی دیر ولی الله.
اونو تعریف ائدیب الله،
شفا وئردی منه مؤلا.
نقطه ی اصل ایماندیر،
اودا مظهر قرآندیر.
بیر آدی شاه مردان دیر،
شفا وئردی منه مؤلا.
ملایک لر ثناخوان دیر،
جبریل اونا دربان دیر.
شهنشاه اینس و جاندیر،
شفا وئردی منه مؤلا.
مهد ایچره بؤلدو اژدری،
اؤلدوردو عمر و عنتری.
قوپاردی در خیبری،
شفا وئردی منه مؤلا.
غدیر خم دا ایما،
اوجودا گلدی لا فتا.
گون اوزوندن تاپدی ضیا،
شفا وئردی منه مؤلا.
اولدو کعبه نین ائوینده،
یاتدی پیغمبر یئرینده.
ذوالفقار دیزی اوستونده،
شفا وئردی منه مؤلا.
آقام شاه ولایتدیر،
باش اوسته الله شاهددیر.
آند ایچمه گی نه بابتدیر،
شفا وئردی منه مؤلا.
نه ناموس وار سنده نه عار،
بیر کیمسه سن خیانتکار.
دوز چؤره گیم سنی دوتار،
شفا وئردی منه مؤلا.
عباسام سؤزوم دئیه رم،
جگری نی من دله رم.
قول عبدالله آند ایچه رم،
شفا وئردی منه مؤلا.
خسته قاسم[2]
دوغروسو
بیر گون اولدو شیخ خطایی قیزیلا چیخدی سئیره،
آچدی او حروّن قبیرین گوناهکارام دوغروسو.
اوچ الیف بیر دال یازمیشدیلار دقّت ائیله خطّه باخ،
سؤیله سؤزون آچما سیررین توبه کارام دوغروسو.
صدقِ دیلله نجف شاهی او مولایا یالواردیم،
اوزوم توتدوم بو دونیادا مصطفی یا یالواردیم.
اوز چئویردیم کربلایا شهدایا یالواردیم،
ایندی منی خطا توتوب خطا کارام دوغروسو.
یئتمیش ایکی جانا قوربان بیر بیریندن معتبر،
سقّای کربلایا باخ شهدایا وئر خبر،
خسته قاسیم حروّن قبرین گؤرن کیمی برک اسر،
گئجه گوندوز آغلایارام گوناهکارام دوغروسو.
عاشیق قشم[3]
دیوانی
آب، آتش، خاک، باد دان یارانان اینسانه باخ،
پیغمبرلر خبر وئرن ایلقارا، ایمانه باخ،
اؤروج، ناماز، خمس، زکات توحیده قائیل اؤلوب،
اینجیل، تؤورات، زبور گلیب، عدالت قرآنه باخ.
جعفری مذهب لر دائیم چاغیرارلار آللاهی،
محشر گونو ساقی اؤلسون سیزه ارنلر شاهی،
او زمان کی قیسمت اؤلدو گؤره سن بیت اللّهی،
مکّه نین منا داغیندا کسیلن قوربانه باخ.
یاسین، الرحمن عزیزدیر یازیلیبدیر قرآندا،
حقیقتدن درس آلمیشام هم یول هم ده ارکاندا،
چؤخ سؤزلری یازانمادیم قالدی اونلار پونهاندا،
چوخلار گلیب مجلیس سووار بیزیم گونئییستاندا،
قالخ آیاغا زنبور قشم، بوش قالان مئیدانه باخ.
عاشیق شمشیر[4]
آنا اورگی
نییه بئله آلوولاندین آلیشدین،
نه یامان یوخاسان آنا اورگی.
دولو وولقان کیمی ایچره دن چؤله،
آز قالدین چیخاسان آنا اورگی.
جفاکش نؤکرسن هم زحمتی بول،
جنتی اعلاده عزیز مهمان اول،
چکدیگین زحمتی گؤرمه دیم بیر یول،
سن باشا قاخاسان آنا اورگی.
مهربان یارادیب سنی یارادان،
سنه کؤمک اولسون قارِ سبحان،
اؤولاد آیاغیندا ایسترسن هر آن،
سو اولوب آخاسان آنا اورگی.
عؤمور کؤچ ائدندی تئز بی وفادی،
شمشیر یالوارسادا یوز، بی وفادی،
اوغول بی وفادی قیز بی وفادی،
سن اهلِ سخاسان آنا اورگی.
خسته قاسم[5]
قرآن بیزیم
ابتدادن روز ازل، ایلقارو ایمان بیزیم.
دین بیزیمدیر، مذهب بیزیم، یول بیزیم، ارکان بیزیم.
اسلامیده شرط اولونموش، نازل قرآن بیزیم.
رهنمادی راه حقه، رسول یزدان بیزیم.
عالم معنانی بیلمک، ایستمز معناسی وار.
دین یولویلا ائت ذخیره، آخرت میراثی وار.
تمیزله خیر و شرینی، قاباقدا وسواسی وار.
طالب ایمان اولا هر، کیتودا دوران بیزیم.
بیست و هشتیم دؤرد ایچینده، لفظ ایله ایلقاریدن.
هر بیرینده یئددی سنت، اوتوز دؤردو ذات ائدن.
آلتی مین آلتی یوز آلتمیش، آلتی آیه دن.
نور انوار شمس و قمر، ناطق قرآن بیزیم.
صاحب علم علومه، اول قادر قهاریدی.
یوم شمارین گونونده، عدل ایله عشاریدی.
اول صراط مستقیمده، رهنما و یاریدی.
وار امیدیم ناامید یوخ، او گونده سبحان بیزیم.
خسته قاسیم تیکمه داشلی، صاحب جرم و خطا.
گل ای شاهیم تاجداریم، مهر ماهیم قیل عطا.
یوم محشره گله جک، بیر شهسوار لافتا.
وزن قاف اولسا گناهیم، عفو ائده ر یزدان بیزیم.
کور اوغلی[6]
-1-
گلسین
قیرآتی گتیردیم جولانا ایندی،
وارسا ایگتیلرین میدانا گلسین،
گورسون من دلینین ایندی گوجونو،
بویانسین اندامی آل قانا گلسین.
***
قورخوم یوخ پاشادان، سلطاندن، خاندان،
گلسین منم دییه ن، کچیردیم ساندان،
ارلر دادالانیب قورخماسین قاندان،
آت سورسون غوغایا مردانا گلسین.
***
کوراوغلو اگیلمز یاغییا، یادا،
مردین اسکیک اولماز باشیندان قادا،
نعره لر چکه رم من بو دنیادا،
گوستررم محشری دشمانا گلسین.
-2-
آرزومانیم قالمادی
ارضرومدان خراج آل یب گلمیشه م،
ارضرومدا آرزومانیم قالمادی،
چنلی بئل اویماغیم، قیرات دایاغیم،
آت مینمکده آرزومانیم قالمادی.
***
ارضرومدا کسدیرمیشه م نالینی،
گؤزه للره توخوتموشام چولونی،
چالدیم، چاپدیم، مل یئمه زین مالینی،
مال یئمکده آرزومانیم قالمادی.
***
کوراوغلویام، چنلی بئلده اوتوررام،
هاردا گوزه ل گورسم، آللام گتیررم،
دلیلری مرادینا یئتیرم،
گوزه للرده آرزومانیم قالمادی.
-3-
خوار اولسون
دلیلریم بوگون دعوا گونودی،
آتلانین یارادان بیزه یار اولسون،
مرد ایگیدلر یاراسیندان بللی دی،
نامردلری قوی تر باسسین خوار اولسون.
***
رستم – زال کیمی نعره لر چکه ن،
میداندا مخنث باغرینی سؤکن،
مصری قلیج ووروب قیزیل قان تؤکن،
اسیرگمه وور اللرین وار اولسون.
***
کور اوغلو مرد لیگی قارا دونیادا،
ایگید گرگ سودا قانا دونیادا،
دعواگونی آتین سوره قایادا،
میداندان قاچانا ناموس عار اولسون.
مجریم کریم[7]
سنی ایستر
یوز ماه منور اولا، کؤنلوم سنی ایستر،
یوز شمس مدور اولا کؤنلوم سنی ایستر،
یوز سرو صنوبر اولا کؤنلوم سنی ایستر،
یوز ساقی کوثر اولا کؤنلوم سنی ایستر،
یوز قامتی عرعر اولا کؤنلوم سنی ایستر.
یوز ماه مثال، آفت جان، گؤزلری خمار،
یوز سیب زنخ، غنچه دهان، نرگس بیمار،
یوز زلف پریشان وبلاجو، بت خونخوار،
یوز قاشی کمان، شوخ پریزدا جفاکار،
یوز کیپریگی خنجر اولا کؤنلوم سنی ایستر.
یوز لعل گوهر باراولا، یوز گلشن رنگین،
یوز قاشی کمان، اینجه میان، لبلری شیرین،
یوز قامتی رعنا اولا، یوز کاکلی پرچین،
یوز ماه ملاحت بت زیبا گل نسرین،
یوز زلف معنبر اولا کؤنلوم سنی ایستر.
یوز سیم بدن، اینجه میان، گؤزلری مستان،
یوز دلبر اولا حوری لقا، نازیک و چسبان،
یوز خالی حبش، گردن مینا، خطی ریحان،
یوز سینه سی مرمر، دیشی در، آفت دوران،
یوز باکره دختر اولا کؤنلوم سنی ایستر.
یوز شاهد شیراز و حلب، مصر و سمرقند،
یوز زینت اعلا فرح افزا شه فرخند،
یوز شهد دلفروز اولا یوز لعل شکرخند،
یوز من کیمی بیچاره کریم حسنونه حسبند،
جمله سنه چاکر اولا کؤنلوم سنی ایستر.
عاشیق علعسگر[8]
دؤرد کتاب هر یانا یولو گؤستریر،
نفس ایله معرفت اولور شش جاهات.
بئله امر ائله ییب قدرتی – قادر،
بو امره قول قویان تئز تاپار نجات،
ائیله اعتقاد.
شهر آیدی، بایرام اونون گولودو،
ایکی ای بیر – بیرینین متصیلیدی.
اوچ یوز آلتمیش آلتی گون – بیر ایلیدی،
سککیز مین یئددی یوز سکسن دؤرد – ساعات،
گل وئریم اسناد.
آلتی دا قاریشدی نوحون طوفانی،
قیرخ ایلده سرگردان گزدی هر یانی.
آلتی مین آلتی یوز انسان، حیوانی،
هره اؤز دیلیله ائیله دی فریاد،
ایسته دی امداد.
نئچه مدت غرق اولدولار طوفانا،
امر ائتدی، کبوتر گزدی هر یانا،
ایکی یوز اوتوزدا تاپدی بیر دنه،
نوح اوچون فمینده گتیردی سوقات،
قیلدی عبادات،
آلتمیش آلتی آیه نییه دانمیسان؟!
بئله معلوم، بیزی عوام سانمیسان.
دونیا جیفه سینه سن آلدانمیسان،
اونوتما عقبانی، بو دونیانی آت،
آفرین، اوستاد!
قاسیم «قاف»یناندی، حسن «ح» یینن،
خئییر چکمز اوستادینان دَیینن.
ایشیم یوخدو سیّدینن، بَیینن،
اختیاریمدادی قالان مخلوقات،
دائم الاوقات.
یازیق علعسگردی، سوروشسان، آدیم،
هوش باشیمدان گئدیب، یوخدو سوادیم.
سؤزله مطلب یازماق دئییل مرادیم،
عارفه ایهاملا یازیرام حروفات،
صدرین اولسون صاد!
عاشیق افتاده[9]
ایسترلر
گؤنول حقدن غافل اولما،
حق یولوندا سر ایسترلر.
آلدانما دنیا مالینا،
مگر سیم و زر ایسترلر؟
اهل حق سن غافل اولما،
جهنّم ده یئرین سالما،
بی دلیل، بی رهبر اولما،
سرینده افسر ایسترلر.
پی یمیزده گزر صیّاد،
جامه بیچر بیزه خیّاط،
هر کس ایچیر آب حیات،
ساقی کوثر ایسترلر.
یار هیکلی یار قولوندا،
هم ساغیندا، هم سولوندا،
عاشقدن معشوق یولوندا،
عاشق اولان یارا یئتر،
منصور اولان دارا یئتر،
دیواندا قیصر ایسترلر.
رخسارینی ائتمه قارا،
طلاق وئرسن بد اغیارا،
یئتیشیر اقرار اقرارا،
بیر خونین سربر ایسترلر.
عینُ الیَقین صَدَقَ الله،
گؤنول سؤیله قُل هُوَ الله،
سورَه ی نَصرُ مِن الله،
سوره ی اَفضَل ایسترلر.
فضولی، جامی، نباتی،
یکرنگ بیلیب لر ذرّاتی،
یئددی ذات، یئددی صفاتی،
گل گیل، سربسر ایسترلر.
افتاده سؤیلر اَلاَمان،
یئت دادا یا صاحب زمان،
امان مروت وقتدیر همان،
اولسا میسّر ایسترلر.
عاشیق شاه حسن
اوچاندان اول
طالب سن پیرین یولوندا،
باش و جاندان کئچندن اول.
معرفتین کامل ائیله،
قهر زهرین ایچندن اول.
شکر ائیله گیل جمع ایچینده،
آل درمانین [غم] ایچینده،
محک اول گیل جسم ایچینده،
یاخشی یامان سئچندن اول.
مردین امگین ایتیرمه،
نامردین ایشین بیتیرمه،
خزّاف دکاندا اوتورما،
لعل اوسته درّ ساچاندان اول.
غافل اولما خدمتیندن،
هو کئچیرتمه فرصتیندن،
جاهل، نادان صحبتیندن،
فرار ائدیب قاچاندان اول.
یئتیش بیر کامل انسانا،
یولوندا قالماگیل جانا،
حسن[ی] کاندان مکانا،
پرواز ائدیب اوچاندان اول.
عاشیق حسین آبدال
میدانا دالین
سر وئریب میدانا دالین،
تا گؤره لیم شاه جمالین.
کلّ واری درده سالین،
تا گؤره لیم شاه جمالین.
غافل اولمایین فنادا،
بیدارا حق وئردی باده،
قول اولون پیره استادا.
سر وئریب میدانا دالین،
بیدار اولان آلدی پایین،
غافللر تاپمادی جایین،
ظلماتیده ماها سایین.
سر وئریب میدانا دالین،
دنیانی سالان اوتانماز،
جهانی نیم جوه سانماز،
زنبورتک قونما شانا آز.
سر وئریب میدانا دالین،
نادان بو حریفی قانماز،
ایشلگی یوخ عقبا آنماز،
وصال وئرمز اونا شهباز.
سر وئریب میدانا دالین،
عاشق اولاندا جان اؤلمز،
غافل اولان جانان بولماز،
بیدارین جانانی سولماز.
سر وئریب میدانا دالین،
بیر ائیلیک یاران دمی،
تؤکک کلّ جمله غمی،
گل سسینه وئرک سمعی.
سر وئریب میدانا دالین،
بو یئتمیش ایکی ملّتی،
سال الینده ائت فرصتی،
حقیقتده بولسان عهدی.
سر وئریب میدانا دالین،
یار اولانلار شاهین دو ده،
اویمازلار فنادا سوده،
جانینی بیل سالماز اودا.
سر وئریب میدانا دالین،
جهانی بیر طعنه سایین،
سرّی بیر وار ایدی تایین،
آدم دونویلان دیلگین.
سر وئریب میدانا دالین،
ایراندیر جهانین سری،
تاپ ایراندان بول خبری،
حقیقتدن وار ایچری.
سر وئریب میدانا دالین،
آدمین دونوندا ها، وار،
اوزونو تانیماز او خار،
چکیلیب کنجه شهسوار.
سر وئریب میدانا دالین،
حسین آبدال چکر آهی،
همراه ائدر یئنی ماهی،
بغداددا شاهلارین شاهی.
سر وئریب میدانا دالین،
[1] ساعی، حسین. توفارقانلی عاشیق عباس. تبریز: اختر، 1393.
[2] عبادی قاراخانلو، محمد. خسته قاسیم. تبریز: اختر، 1384.
[3] محمدخانی، حسین- جعفری، مظاهر. عاشیق قشم جعفری نین یاشاییش و یارادیجیلیغی. کرج: حسین محمدخانی، 1383.
[4] عبادی قاراخانلو، محمد. عاشیق شمشیر. تبریز: اختر/ هاشمی سودمند، 1384.
[5] سیامی، حسین. خسته قاسیم. تبریز: یاران، 1379.
[6] ساعی، حسین. داستان کور اوغلی. تبریز: زرقلم، 1380.
[7] عزتی، سخاوت. عاشیقلاردان ایشیق لار. تبریز: وفاجو، 1379.
[8] عبادی قاراخانلو، محمد، عاشیق علعسگر شعرلری. تبریز: اختر. 1386.
[9] خانی، مجتبی. دیوان عاشیق افتاده، تهران، 1400.