دکتر حسین محمدزاده صدیق

رضا صراف تبریزی (1271ـ 1325 هـ.)، سراینده‌ی غزل‌های آبدار و ناب و نوحه‌های روان و سوزناک، در گیر و دار و کشاکش مشروطه‌، در عهد مظفرالدین شاه قاجار در تبریز زندگی می‌کرد و در سن 54 سالگی، در سال صدور فرمان مشروطیت وفات کرد.

او در میان شاعران آذربایجانی در عصر خود، به عذوبت طبع، روانی سخن و سادگی بیان معروف بود و و هم‌روزگارانش به وی به دیده‌ی احترام می‌نگریستند. گرچه صراف غزل‌گویی و نوحه‌سرایی پیشه داشت، به سرودن اشعار سیاسی و اجتماعی نیز دست می‌زد و در امور خیریه و عام‌المنفعه نیز پیشگام و پیشتاز بود.

1 ـ  دوغوم و اؤلوم ایلی

الده اولان قایناقلاردا دئییلیر کی صراف 17 ربیع‌الاول 1325 هـ. (10/2/1286 ش.) گونونده وفات ائتمیشدیر. او، عُمرونون سونلاریندا آسم خسته‌لیگینه دوچار اولموشدور. اونون اؤلوم تاریخی ایله علاقه‌دار، بیر نئچه ماده تاریخ ده یازیلمیشدیر. 54 ایل یاشایان صرافین دوغوم تاریخی 1271 هـ. اولمالیدیر.

2 ـ  دوغوم یئری

رضا صراف تبریزده دوغولموشدور. اونون بو شهرین هانسی محله‌سینده دوغولماسی دا، بیر سیرا تدقیق موضوعو اولموشدور. تربیت، اونون «ورجی» محله‌سینده و صفوت «مقصودیه» محله‌سینده دوغولماسینی اؤنه سورورلر.

بعضی تدقیقاتچیلار، صرافین آشاغیداکی شعرلرینه استناد ائده‌رک، اونون «ویجویه» ده دوغولماسینی ادعا ائدیرلر.[1] اونلارین دیلیجه دئسک، صراف اؤز دوغوم یئرینه، بیر غزلینده بئله اشاره ائدیر:

دئدیم صرافه:«ـ کیمدیر سئودیگین محبوبه؟» عرض ائتدی:

«ـ آدی هم اسم احمد، مسکن و مأواسی «ویجو»دور.»

(13/2)

و باشقا بیر یئرده دئییر:

آتاردی یوسفی الدن دوتاردی دامنیوی،

اگر دوشه‌یدی زولیخا گذاری ویجویه.

(83/2)

بو اشاره‌لردن، بئله چیخیر کی صراف تبریزین ویجویه (=ورجی) محله‌سینده یاشایان بیر شخصه باغلی ایمیش. صراف دیوانینی مکرر چاپ ائدن تبریز فردوسی کتابخانه‌سی مدیری آقای سیروس قمری اونون «راستا کوچه» محله‌سینده بیر تاجر عائله‌ده آنادان اولماسینی سؤیلر.[2]

3 ـ  اوشاقلیغی و گنجلیگی

رضا صراف آتاسینی 12 یاشیندا ایکن الدن وئرمیشدیر. اونون توصیه‌سی ایله تبریزده تحصیلینه داوام ائدن صراف، زمانه‌نین علملرینه صاحب چیخمیشدیر، دینی و ادبی بیلیگه مسلط اولموشدور.

4 ـ  صرافین شؤهرتی و شغلی

«صراف» سؤزجوگو عربجه صیغه‌ی مبالغه‌دیر و تورکجه‌میزده آشاغیداکی معنالاردا ایشله‌نیر:

1. اصل سکّه‌نی قلب سکّه‌دن آییرا بیلن و تشخیص وئرن آدام.[3]

2. خالصی ناخالصدن آییرا بیلن و ایشلره آگاه اولان آدام.[4] میثال: فلان کس چوخ صراف آدامدیر.

3. پول ایله مشغول اولان آدام.

تبریزلی رضا صراف اؤزونه بو کلمه‌نی تخلص سئچمه‌سی‌نین علّتینه بیر نئچه یئرده اشاره ائتمیشدیر. او جومله‌دن دئییر:

دئدیم جانانه:«ـ منظورون عیار قلبی بیلمکدیر،

گلیب صرّاف ـه شاگرد اول آیاق چکمه دوکانیمدان».

(53/2)

بئله نظره گلیر رضا صراف، آتاسی اؤلدوکدن سونرا، اوندان قالان تجارت‌خانادا صرافلیق ایشینه داوام ائتمیشدیر:

وار امیدیم سالا صرّاف اله بیر سرمایه،

سکّه‌ی عشقی ز بس نقد دل [و] جانه ویرار.

(5/2)

5 ـ  آتاسی

صرافین آتاسی‌نین آدی محمد ایدی. حاج محمد «راستا» کوچه محله‌سینده، حصار دربندینده ساکن ایدی. اونون «حاج سید حسین» تیمچه‌سینده تجارت خاناسی وار ایدی. اوغلو رضا 12 یاشیندا ایدی کی دونیادان کؤچموشدور.

6 ـ  صرافین قیزی

صرافین «رباب» آدلی قیزی وارمیش. او، بئش یاشیندا و 1305 هـ. ایلینده اؤلموش و اونو چوخ متأثر ائتمیشدیر. آشاغیداکی مطلعلی مرثیه‌نی، او قیزی اوچون یازمیشدیر:

قویدون منی رباب عجب خورد و خوابدان،

سالدین کنارا محفلِ چنگ و ربابدان.

(1/6)

شعرین سونوندا دئییر:

تاریخ ایسته‌دیم سنه صرافدان، دئدی:

«قدر رضا» مشخص اولور بو حسابدان.

7 ـ  اوشاقلاری

رضا صرافین، محمد و علی اصغر آدلی ایکی اوشاغی اولموشدور. کیچیک اوغلو «علی اصغر صرافی» ده، شعر یازارمیش.

8 ـ  قارداشلاری

رضا صرافین محمد، جعفر، عبدالعلی و عبدالعظیم آدلی قارداشلاری وار ایدی. او، آتاسی اؤلدوکدن سونرا، عائله‌نین خرجینه کفیل اولور و آتاسی‌نین تجارت ایشینه داوام ائده‌رک، علم و ادب تحصیلینه ده داوام ائدیر. اؤز قارداشلاری، او جومله‌دن جعفری ده علم تحصیلینی تکمیل ائتمه اوچون نجف شهرینه گؤنده‌ریر. میرزا جعفر سونرالار ایرانین محقق عالیملریندن بیریسی اولور و 18 ایل تحصیلدن سونرا، هجری 1323 ـ نجو ایلده تبریزه قاییدیر.

9 ـ  غزللری‌نین اوخونماسی

صرافین بیر چوخ غزللری موسیقی‌چیلر طرفیندن بسته‌له‌نیب و اوخونموشدور. میثال اوچون:

خدنگ نازیله کؤنلوم قوشون شکار ائله‌دین،

کؤنولده گیزلین اولان سیرری آشکار ائله‌دین.

(66/2)

نوشتن دیدگاه

نام

آدرس پست الکترونیکی

مرا برای دیدگاه‌های بعدی به یاد بسپار

تصویر امنیتی جدید

ارسال

لغو