«سؤیلر» تخلص ائدن رحمتلیک «عباس بابایی» منیم هر زمان سئودیگیم و ستایش ائتدیگیم ائل شاعرلریندن بیری اولموشدور. اونون آجی اؤلوم خبری منی سارسیتدی و غملندیردی. دونن عمران صلاحی، سونرا حسین منزوی، عاصم اردبیلی و بوگون ایسه عباس بابایی کیمی اینجه دویغولو و مبارز روحلو شاعرلریمیزین ایتگیسی البته که هر بیریمیزی غملندیریر و سارسیدیر. «سؤیلر»ین عزیز خاطره‌سینه 1377 ـنجی ایلده شعر مجموعه‌لری‌نین بیری حاققیندا یازدیغیم یازینی بورادا تقدیم ائدیرم. الله اوتا غنی - غنی رحمت ائله‌سین. اوجاقی سؤنمه‌سین.
دکتر حسین محمدزاده صدیق
طنطنه‌لی ساده‌لیکده درین دوشونجه
زنگان، سلطانیه، خدابنده، خرم‌دره و ابهر بئشلیگیندن قورلان خمسه ولایتی، تورک مدنیتی‌نین ان اسکی اوجاقلاریندان بیریسی ساییلیر. اسلامیتدن داها قرنلر قاباق بو بؤلگه‌ده بایلار، بایاتلار، قاملار و آسلار یئرلشمیشلر. بو دؤرد قبیله آراسیندا بایاتلار و قاملار - هامیدان گوجلو اولموشلار و بو بئشلیکده یئرلی حکومتلر قورموشلار. اودور کی اسلامیّتدن سونرا دا ایرانین تورکجه‌میزین بوتون تورک امپراطورلوقلاری بو منطقه‌نی بیر نوع مستقل تانیمیش و اسلامیّت دؤورونده بؤلگه‌یه «خمسه» آدی وئریلمیشدیر. ایندی‌ده بو بؤلگه‌ده «بایات» عائله‌لری چوخ ساییدا یاشاماقدادیرلار.
بورادا من، همین بؤلگه‌ده دوغولوب بویا باشاچاتان «سؤیلر» تخلص ائدن عباس بابایی اینین شعرلرینی احتوا ائدن سئچیلمیش شعر مجموعه‌سی اولان «گلیره‌م» کتابیندان سؤز آچماقدایام. او شمسی 1323 ـنجو ایلده ادبیاتیمیزین بئشیگی اولان خمسه‌نین مرکزی زنگان شهرینده آنادان اولموش و زنگان شیوه‌‌سینده دیل آچمیشدیر. بو شیوه غربی تورکجه‌نین اساس قوللاریندان اولان آذربایجان تورکجه‌سی‌نین بیر شاخه‌سی و لهجه‌سی ساییلیر. بو شیوه آذربایجان تورکجه‌سی شیوه‌لری آراسیندا، هم سس بیلگیسی و هم سؤز بیلگیسی باخیمیندان زنگین، گئنیش و گوجلودور. بو شیوه‌ده اولان بیر چوخ کلمه‌لر ان اسکی فورمالاریندا تلفظ اولونور. حتی فعللرین صرفی «اورخون تورکجه‌سی» کیمی‌دیر و منفصل ضمیر فعللرین سونوندا ادغام اولمور. سؤیلر همین شیوه ایله دیل آچمیش دیر. او شعر یازماغا 20 یاشیندان باشلامیشدیر و ایندی ادبیات و اینجه صنعت نظریه‌لری دونیاسیندا ان قاباقجیل تئوریلره ییه‌لنن بیر متفکر و دوشونجه صاحبی کیمی قارشیمیزا چیخماقدادیر. همده دونیایا سیغماز اینجه بیر اوره‌گه مالکدیر:
آی باتیب، عالم یاتیب، شاعر اویاقدیر، همده‌تک،
بیر داواتدیر، بیر قلم، پارلاق کاغیذدان بیر اتک.
آخشام آغزیندان آلیبلار دویغولار آرامینی،
شاعرین باغریندادیر، دونیایه سیغماز بیر اوره‌ک.
بئله بیر اوره‌گه مالک اولان، اینجه روحلو شاعر ایسته‌ییر که درین فلسفی دوشونجه‌لرینی، حیات آنلاییشلارینی دویغولاری و نظریه‌لرینی بابالاریندان میراث قالان، زنگان شیوه‌سیله (داها دوغروسو: بایات تورکجه‌سیله) بیان ائتسین. اودور کی شعری اوره‌کدن قوپوپ دیله جاری اولدوغونا گؤره تام دانیشیق کیمی اولور سؤیلرین شعرینده شعریت و گؤزللیک، اونون دانیشیغی دیر، آخیجی‌لیغی‌دیر. آشاغی سطیرلرده سانکی شاعر چوخ ساده‌جه‌سینه دانیشیر و شعر قوشور:
بیلمیرم هاچاغدا! هانسی دیاردا!
یادیما گلیرکی خوش باهاریدی.
گول - چیچک باغلاردان آشیب داشیردی،
بوتون داغ دره‌لر لاله‌زاریدی.
بو قطعه سونا قده‌ر عادی بیر دانیشیق کیمی گئدیر همده ان گوجلو شعر صنعتلرینی ایچینه آلان بیر قطعه دیر. قطعه‌ده: تکریر، ایهام، تشبیه، استعاره، موازنه، قیاس و تلمیح صنعتلری واردیر و هامیسیندان داها اؤنملی بودور که شعر فولکلوریک فورمادا قوشولموش و حیاتین بوتون گئرچکلیگی‌نین عطیری اوندان دویولور. بو بدیعی واسطه‌لرین هامیسیندان‌دا شاعر بیر درین مضمون جانلاندیرما اوچون استفاده ائدیر. بایات فولکلورونا وورغون شاعرین شعرینین جان مایاسینی قوران بو ساده‌لیک اونون ائل ایله دانیشماغا اینامیندان قایناقلانیر:
بارماغیم آی زیّق زیّق،
سالدی تیکان بیر جزیق.
یاغ گتیرین یاغلیاق،
دستمالی وئر باغلیاق.
یاخشی ناغیل باشلادیق،
تلتله‌نی خوشلادیق.
سؤیلر، همده ملی وارلیغینا اینانان و ملی مدنیّتیندن الهام آلان، یازیق - یالاواجلارین اؤجونو آلماغا قلم ایله قیام ائدن مبارز شاعردیر:
سوروشدوم چنلی بئل یوردون یولوندان،
دئدی عاشق جنون سؤیلردی اوندان.
ایگیدلر ایچره واردیر مین کور اوغلو،
بو یئر بوش قالماسین، عاشق جنوندان.
ادبیات نظریه‌سینده شعر فورماسی یا «ساده» اولور یا «طنطنه‌لی». درین دوشونجه‌لر ایسه هر ایکی فورمادا نسبی حالدا جانلانا بیلیر. ولاکین حاققیندا بحث ائتدیگیمیز شاعرین شعر فورماسینی من «طنطنه‌لی و ساده» فورما آدلاندیریرام. عباس بابایی‌نین شعرلرینده بیر طرفدن چاغداش یئنی دوشونجه‌لر و مدرن فورمالار و باشقا طرفدن میتولوژیک و اسطوره‌وی مفهوملار ایله اسکی بدیعی شیوه‌لی شعر صنعتلری گؤزه ده‌گیر. بو بیرلشمه او قده‌ر گؤزلدیر کی استعاره‌لر،کنایه‌لر، مجازلار، تشبیه‌لر و اسکی اسطوره‌لردن تلمیحلر، بوگونکو و معاصر آنلاییش کیمی گؤز اؤنونده جانلانیر. مثال اوچون آشاغیداکی بیتلرده بودا و یئددی منزل اسطوره‌لری ایله، «واحه» ایهامی و باشقا معنوی و لفظی صنعتلر اوره‌گه یاپیشان و جانا سینه‌ر بیر دورومدا بیرلشمیشلر:
یئددی منزل واحه‌دن باخدیقجا سن‌سیز یوللارا،
گؤرمه‌دیک غمدن سووای، هند ایچره بودا، بوردا من.
من بهشتدن قاچمیشام! یاقوت دوواردان آشمیشام،
چؤلده مجنون اولموشام، مکتبده لیلا، بوردا من.
شاعر اوخوجونو، اسکی دونیانین ان درین اسطوره‌وی خیاللارینا دالدیریر. اونون ایشلتدیگی «بهشتدن قاچما» یئنی تعبیری و «یاقوت دیوار» آنلاییشی انسان ذهنی‌نی تمامیله یئنی بیر شاعرانه و آخیجی خیال صورتی کیمی فورمالاردا شنلندیرمکده‌دیر. شاعرین بو کیچیک قصیده‌سی «ناغیللاردان ناغیل» آدلانیر بو قصیده‌نین هر بیر بئیتینه بلکه‌ده بیر نئچه صحیفه‌لیک شرح یازماق اولار. قصیده‌ده عالم وحدت، حیّ سبحان، جنتده طوبی، خلع نعلین، تیکانلیق فرش، حسن یوسف، سیناده موسی، واجب الذبح، تشت ایچره یحیی، قاریشقا ایله سلیمان و باشقا اساطیری، فلسفی و عرفانی اصطلاحلار درین چاغداشلیق آنلاملاریندا ایشلنمکده‌دیر. شعرین روحوندا وصفه سیغماز بیر عشق شجاعتی ده واردیر:
آتشیندن یانمارام، جنت گؤرم آلدانمارام،
بیر باخیش محتاجیدیر جنتده حورا، بوردا من.
بو شجاعت و بو جسارت، آغیر بیر غم ایله یوغرولموشدور. بو غم، شاعرین گؤزلرینی، سانکی بولودون یاغمالی چاغلاری دیر، دئیه دانیشدیریر:
دیلیم الکندی دئسین، گؤزلریم آغلار دانیشیر،
او سایاقلان‌کی بولود یاغمالی چاغلار دانیشیر.
شاعرین دیلیندن آخان بدیعلیک، هر بیر ادبیات متحصصینی حیرته سالا بیلن بیر دورو «آخماجا» کیمی‌دیر. لاله عنوانلی شعره دقت ائدن هرکس، دوغروداندا بو آخماجانی بوتون بدیعی- ذهنی وارلیقی ایله حس ائده‌بیلر. مصراعلاردا اولان ریتم و آهنگ عروضون اویناق بحرلریندن بیرینده، سئچیلمیش اوزون «آ»لی کلمه‌لر ایله ائله قایناییب قاریشمیش و ترکیبی بیر حالا گلمیشدیر که هر اوخویان بیر داها قاییدیر، باشدان اوخویور، ذوق دویور و لذت آپاریر:
باخیرام لاله‌نین ملاحتینه،
او ظرافتلی قد و قامتینه.
او نه آسان یاریب یئرین سینه‌سین،
حیرانام شوق ایلن شهامتینه.
بو مصراعلاردا «لاله» ظرافت، قامت، آسان، شهامت، آیت سؤزلرینده اولان اوزون «آ» شعرین آهنگی‌نین آغیرلیق و ثقل مرکزی ساییلیر و شعر ائله یازیلمیشدیر کی گویا بیریسی دانیشیر و عادی صحبت ائدیر.
منجه سؤیلری بیر «ناتورالیست» شاعرده آدلاندیرماق اولار. او وطنی‌نین گؤزل طبیعتینه وورغون و طبیعی گؤزه‌للیک‌لرین دوشگون و حیرانی اولان بیر نغمه‌کاردیر. اؤز شعرلرینه، داغلاردان، بولاقلاردان، یایلاقلاردان و قیشلاقلاردان سؤز آچیر. طبیعت بعضاً شاعرین اؤزو ایله‌ده اسرار انگیز بیر وضعیتده دانیشیر. گاه اولور کی داغ اونا قاش - قاباق ساللاییر، چمندن آرخالیق گئییر، بولوددان پاپاق قویور، ایلدیریمدان شمشیر و بوزلاردان پیچاق گؤتورور کی شاعر ایله اؤز اسرارینی پایلاشا بیلسین:
قیرولو قاشیندان،آلا گؤزوندن،
یاراشیر تؤکه‌سن بیزه قاش قاباق.
نه گؤزل تیکیلیب اوجا قامتین،
چمندن آرخالیق، بولوددان پاپاق.
گؤزه‌لیم قایتمام، اگر اولسادا،
ایلدیریم شمشیرین، بوزلارین پیچاق.
ظن ائدیرم داها اوخوجو منیم بو یازیا وئردیگیم باشلیق ایله راضیلاشماقدادیر. سؤیلرین صنعتکارلیغی حاققیندا چوخ دانیشماق اولار، البته بو مسأله بیر کیچیک یازییا سیغان بیر زاد دگیلدیر. سؤیلر مقدس آرمانلار دوشگونو و تمیز قلبه صاحب سؤز اوستاسیدیر. او، چیرکین اوره‌کلی «شاعر» آدلانانلاری گؤرنده شاعرلیکدن قاچیر و اونلارا خطاب فریاد ائدیر:
بیر قورجاناق‌دا دفتر شعرینده گؤرمه‌دیک،
اؤز کؤیشنینده شعله چکن انفجاردان.
اوزاق گؤرن گلجگه باخان بئله بیر گئرچک شاعرین اوره‌ک چیرپینیتلاری ایله اوخوجولاری پایلاشماغا دعوت ائتمکدن باشقا، داها نجیب بیر ایش اولارمی؟
دیدگاه‌ها
خوراک‌خوان (آراس‌اس) دیدگاه‌های این محتوا