در تاریخ 13 خرداد 1395 در شهر مراغه مراسم رونمایی از کتاب «ارجنامهی میرزا حسین کریمی مراغهای» تشکیل شد. سخنرانی دکتر ح. م. صدیق در این مراسم را انتشار میدهیم:
اورتا چاغدان گونوموزه قدهر مراغهده یئتیشمیش و یا مراغهلی اولوب مختلف علمی مرکزلرده شهرته و شانا قاووشموش «مراغی» و «مراغهای» لقبلری ایله تانینان چوخ سایدا عالم، ادیب و شاعرلر واردیر. مثال اوچون:
فقیه و محدث: ابوتراب عبدالباقی بن یوسف مراغی.
ادیب، فقیه و محدث: ابوالحسن مراغی (و یا خاصکویه).
محدث: ابوبکر محمد بن موسی مراغی.
محدث: ابوالقاسم علی بن احمد مراغی.
محدث: ابو محمد جعفر بن محمد مراغی.
صاحب نظریهی موسیقی: عبدالقادر مراغی.
قرن عالمی: لطیف الدین زکی مراغهای.
صاحب مثنوی جام جم: اوحدی مراغهای.
صاحب سیاحتنامهی ابراهیم بیگ: زین العابدین مراغهای.
بنیانگذار شعر حماسی معاصر آذربایجان: بولود قاراچورلو.
اشرف مراغهای، ثائب مراغهای، اشراق مراغهای، وجدی، طوطی.
بؤیوک عارف میر عبدالفتاح موسوی (فتاح مراغهای).
آذربایجان آدلیم مطبوعاتچیسی: سید اسماعیل پیمان.
صفوی دؤرونده یاشایان «ریاض الفتوح» آدلی اثر و دیوان صاحبیدیر. اونون تورکجه دیوانی حله نشر اولمامیشدیر.
سید الشهدا مرثیهسینده اوزون ترکیببندی مشهوردور که بهاریه ایله باشلاییر. اول بندین رجوع بیتی بئلهدیر:
مگر بو گلشن آرا کلک نخل بند قضا،
توتوبدو تعزیهی نور دیدهی زهرا.
«ریاض الجنّه» صاحبی زنوزی اونو سید عارف، عالم و فاضل کامل آدلاندیریر.
8 –نجی عصرده ریاضیدان، قاری و حافظ قرآن، خطاط و موسیقیشناس عبدالقادر مراغهای ظهور ائتمیشدیر. اونون بیر لقبیده حافظ ایدی. اثرلری آراسیندان:
کنزالالحان، شرح الادوار، مقاصد الالحان و جامع الالحانی آد آپارماق اولار. اونو تورکجه معروف ترانهسیده واردیر که بئله باشلاییر:
ای جان جهان بحر صفا بیزنی اونوتما،
وی ماهجبین، مهر لقا بیزنی اونوتما.
بو آدلارین یانیندا، دخیل مراغهای و شکوهی مراغهاینین آدلاری، یاخین یوز ایل آذربایجان مدنیت تاریخینین بؤیوک تاثیر ائدیجی و ان پارلاق ادبی شخصیتلری کیمی قارشیمیزدا دورور.
دخیل مراغهای مرثیه ادبیاتیمزین ان آدلیم شخصیتیدیر. بوتون تشیع دونیاسیندا، ملا محمد فضولیدن سونرا اونون کیمی مرثیه ادبیاتینین ظرایف و دقایقینه آشنا اولان شاعر سوراغیمیز یوخدور.
بورادا من علمی اساسلارا اویغون اولاراق ادعا ائدیرم کی بوگون شأن و حرمتینی اوجا توتماق اوچون بورایا توپلاندیغیمیز تواضعکار مرثیه شاعریمیز میرزا حسین کریمی مراغهای، دخیل و اوندان قاباقکی مرثیه شاعرلریمیزین خلف اولادی کیمی، اونلاردان قالان دینی- ادبی میراثیمیزین آغیر یوکونو چیگینلرینده داشیماقدادیر.
بوندان علاوه، اجتماعی طنز ادبیاتی ساحهسینده ده کریمی مراغهای، بیر طنز نابغهسی کیمی حرکت ائتمیشدیر. مراغه شهری تاریخ بویونجا آذربایجان و ایرانین، حکومت، دین، ادبیات، فلسفه، نجوم و مرثیه مدنیتی مرکزی اولدوغو کیمی، طنز مدنیتی و اجتماعی- سیاسی طنز یازیلاری مرکزینهده میرزا علی اکبر صابر و میرزا علی معجزین یانیندا آدی چکیلن مراغهده یاشایان شکوهی مراغهای طنز ادبیاتیمیزین چوخ معروف بیر سیماسی اولموشدور چئوریلمیشدیر.
کریمی مراغهای بیر طرفدن مرثیه ادبیاتیمیزین دوامچیسی و باشقا طرفدن طنز مدنیتیمیزین بوگون قاباقدا گئدن کاروانسالاری ساییلماقدادیر. دئمک ایستهییرم کی میرزا حسین کریمی مراغهای ادبیاتیمیزین ایکی شاخهسی: مرثیه و طنز شاخهلرینده، هر شاعردن چوخ سئویلن و تاثیر ائدیجی بیر نابغه کیمی، ادبیات تاریخیمیزده پارلامیشدیر. او بوگون نه این کی یالنیز مراغه، بلکه او تای بو تای آذربایجان، مملکتیمیز ایران و بلکهده بوتون اسلام عالمینین بیر افتخاری ساییلیر. معلومدورکی بیر ملت اؤز آدلیم شخصیتلرینی دیری ایکن قدرین بیلمهلی و اونلارین زحمتلری و همتلرینه دهیر وئرملیدیرلر. بوگون بیزیم قدر بیلن خلقیمیز بو نبوغ صاحبی اولان شاعریمیزه احسن دئمک اوچون بیر آددیم آتماقدادیر. البتهکی بو آددیم اونون نبوغو و تالانتی قارشیسیندا، چوخ کیچیک اولسادا، سلیمان حضورونا «پای ملخ» آپارما مصداقینی تاپیر.
تقدیمات مراسیمی آچیلان «ارجنامه»نین محتواسینی تشکیل ائدن تحلیلی، تنقیدی مقالهلر و ستایشآمیز شعرلر اؤلکهمیزین آدلیم و بیلگین شاعرلری و یازیچیلاری طرفیندن یازیلمیشدیر.
کتاب ایکی اساس بؤلوم: مقالهلر و شعرلر بؤلومونه آیریلمیشدی. هر بؤلوم ایسه ایکی تورکجه و فارسجا قسمتلره تقسیم اولور. تورکجه مقالهلرین باشیندا باریشماز تخلص ائدن حیدر عباسی مراغهاینین تحلیلی مقالهسی گئدیر. او، اؤز مقالهسینده گؤستریرکی کریمی مراغهاینین طنزلری، دایاز جوک، مزهسیزلیک و دوزسوز شیتلیکلر ایله چوخ فرقلیدیر و درین اجتماعی- سیاسی معنالار داشیییر.
ایکینجی مقاله رحمتلیک یحیی شیدایا عائددیر. او، اؤز مقالهسینده بعضیلرین «کریمینین قلمینده عفت یوخدور» پوچ ادعالارینا جواب اولاراق اونون اؤز دیلی ایله دئییرکی:
«قلم» گرک جهالت و غفلت پردهسین ییرتا، ظلمو، فسادی و حقسیزلیگی افشاء ائده!» ها بئله او مرحوم اؤز مقالهسینده کریمینین ایشلهتدیگی فولکلوریک و محلی لغتلردن نمونه وئریر. باشقا مقالهلرده ده هرکس اؤز بیلیگی، استعدادی و چیخاری قدهر، شاعرین اثرلرینین تحلیلینه، فورم و محتوا تدقیقینه چالیشمیشدیر.
کتابدا یئرلشن تورکجه و فارسجا مقالهلرین هامیسیندا علمی و آکادمیک ضابطهلر حفظ اولونموش و ساخلانیلمیشدیر. هرهسینین اؤز یئری و اهمیتی واردیر. هئچ بیریسینی دیگرینه ترجیح ائتمک اولماز. هر بیری بیر مهم نکتهیه توجه و دقت یئتیرمیشدیر. اونلارین ایچینده «کریمی و رنگارنگ» عنوانلی مقالهنی بلکه کتابین «برگزیده» و سئچگین مقالهسی آدلاندیرماق اولار. 50 صحیفهیه یاخین بو مقالهنی بیر کیچیک مونوگرافیک مقاله آدلاندیرماق اولار. بورادا تحقیق ائدن یازیچی ائل دیلینده یازماق، اجتماعی موضوعلارا توخونماق، ائل اوزون گولدورمک کیمی مسألهلره توخونور. کریمینین شعرلرینین چوخونون «جوشما شعر» اولدوغو حاققیندا بحث ائدیر و محتوا باخیمیندان اونون اصرار ایله باتی مدنیتی قارشیسیندا دورماغینی تحلیل ائدیر.
کتابین ایکینجی اساس بؤلومونه شاعره اتحاف اولونان شعرلر سالینمیشدیر. بورادا مرحوم عزیز دولتآبادی، مرحوم فریدون حصاری، آقای میرزا شهرکدن توتموش تا جوان شاعرلره قدر، کریمینین شأن و ستایشینده یازیلمیش شعرلری و یا دئییشمهلری داخلدیر. مختلف هنری و بدیعی سویهلره مالک بو شعرلر ایچینده چاغداش طنز یازان شاعریمیز میرزا شهرکین «چلیک» عنوانلی شعری داها چوخ نظری جلب ائدیر. او، بو شعرده کریمی مراغهاینی بیر باخیمدان حضرت موسی، حضرت سلیمان، حضرت یعقوب و لقمان ایله توتوشدوراراق، اونلارین آراسیندا بیر جور بئزرلیکلره اشاره ائدیر.
کتابین اوچونجو اساس بؤلومو کریمینین سئچیلمیش شعرلرینی احتوا ائتمکدهدیر.