کتاب «شهره‌ی عالم» در 184 صفحه رقعی توسط نشر تکدرخت چاپ شد. این کتاب، شامل ترجمه‌ی منظوم 164 غزل فارسی حکیم ملا محمد فضولی است که دکتر حسین محمدزاده صدیق از سالیان گذشته به مرور آن را به ترکی آذربایجانی سروده‌اند.
- 1 -
غزل فضولی:
اي بر فراز چرخ برين بارگاه تو،
تو شاه انبيا همه خيل و سپاه تو.
بر آسمان رسيده و گشته فرشته‌اي،
هر ذره‌اي كه خاسته از گرد راه تو.
آسوده است تا ابد از بيم انقلاب،
محروسه‌ي ولايت دين در پناه تو.
هر قطره‌اي ز بحر شود دانه‌ي گهر،
گر قطره‌اي بر او چكد از ابر جاه تو.
از قدر زيب گردن خوبان عالم است،
عنبر كه هست بنده‌ي جعد سياه تو.
كرده است دهر روز ظهورِ تو را لقب،
دور قمر، ز نسبت روي چو ماه تو.
نعت نبي بس است تو را موجب نجات،
هرچند بي‌حد است، فضولي! گناه تو.
ترجمه منظوم:
چرخین سنین قدملرینه بارگاهی وار،
آردېنجا انبیالارېن اۏردا سپاهی وار.
قالخمېش سمالار ایچره ملک‌لر دیارېنا.
هر ذره کیم جمالېنا دک بیرجه راهی وار.
آسوده‌دیر قیامته‌دک انقلابدان،
محروسه‌ی ولایت دینین پناهی وار.
هر داملا دریا ایچره اۏلور دانهی گهر،
گر سندن اوندا داملا قده‌ر عزّو جاهی وار.
دنیا گؤزللری چۆن عجب زیب قدر اۏلوب،
عنبر، سنین باشېندا چۆ جعد سیاهی وار.
وئرمیشدی دهر «دور قمر» آد ظهورونا،
چۆنکی اۏنون اۆزۆنده دئمیشدیرکی ماهی وار.
نعت نبی فضولی بسیندیر نجات اۆچۆن،
هر چند سؤیله‌دیم کی اۏنون چۏخ گناهې وار.
- ۲ -
غزل فضولی:
پي ماتم ميان انجمن، اي ماه! جا كردي،
ز غيرت باز بر من شهر را ماتمسرا كردي.
مرا گفتي:«مكن افغان كه فردا خواهمت كشتن.»
شب قتل است، مَنعم از فغان كردن چرا كردي؟
چه بود از خاكِ آن در، دور كردي كشتگانت را؟
شهيدان را چرا بيرون ز خاك كربلا كردي؟
زدي در رنگ ماتم گاه بر سر، گاه بر سينه،
رساندي ظلم تاحدّي كه برخود هم جفا كردي.
شدي عاشوريان را شمع محفل، چون نميرم من؟
چه باشد بهتر از مردن تو چون ميل‌عزا كردي.
به گريه آب دادي سبزه‌ي خاك شهيدان را،
اسيران بلا را كشته‌ي تيغ وفا كردي.
فضولي! در ره او كشته‌ي تيغ جفا گشتي،
عفاك الله! شهيد كربلا را اقتدا كردي.
ترجمه منظوم:
سن، ای آی! هر یئری گزدین، اۏنو صاحب عزا ائتدین،
منه بو شهری غیرتدن گلیب ماتمسرا ائتدین.
دئدین کی اؤلمهڲیوین وقتی یئتمیشدیر، فغان ائتمه،
اؤلۆم وقتی ندن اؤلدۆرمهڲیمدن سن ابا ائتدین؟
شهیدلرین ندن سن توپراغېندان بیربهبیر قاودېن؟
چېخارتدېن کربلادان دالبادال، ترک وفا ائتدین؟
گهی باشا، گهیده سینهیه "ماتم" دئیه، ووردون،
یئتیردین ظلمۆ اۏ حدده، اؤزۆنهده جفا ائتدین.
سن عاشورائیلر شمعی، نئجه من اؤلمهییم، سؤیله،
نه یاخشې اؤلمهڲیم منیم، کی سن میلِ عزا ائتدین.
سوواردېن گؤز یاشې ایله شهیدلر تۏپراغېن هردم،
گرفتار ائتدیڲین شخصی، گرفتار بلا ائتدین.
فضولی یارېن اوترۆ سن شهید راه عشق اۏلدون،
عَفاکَ الله شهید کربلایا اقتدا ائتدین.
- 3 -
غزل فضولی:
اي بر فراز مسند عزّت مكان تو!
برتر ز هرچه برتر از آن نيست، شأن تو!
برهان قاطع آمده قول تو سر به سر،
عالم شده مسخّر تيغ زبان تو.
بر خاص و عام خوان كرامت كشيده‌اي،
مپسند خلق هر دو جهان ميهمان تو.
هر صبح و شام هست به تقرير مقريان،
حَيِّ عَلي الصَّلاة صلايي به خوان تو.
حرفي بس است بهر دواي هزار درد،
گاه تكلم از لب گوهر فشان تو.
انس و ملك به سجده سزد گر نهند سر،
جايي كه پا نهاده سگ آستان تو.
باد از روان و روحِ فضولي درودها،
هر لحظه بر روان تو و پيروان تو!
ترجمه منظوم:
ای اولموش اوج مسند عزت مکان سنا،
یۆکسک نه واردی، ذروه‌لری دُرفشان سنا.
برهان قاطع اولدو سنین سربه سر سؤزۆن،
اولدو زبانین ایله مسخّر جهان سنا.
هر عام و خاصا خوان کرامت آچیب الین،
دنیا و آخرت اولاجاق میهمان سنا.
آخشام- سحر، مؤذن و مقری صلا وئریر،
حی علی الصلاة اولوبدور نشان سنا.
بیرجه سؤزۆن دوادی بۆتۆن درد و غملره،
ائتجک لبین بیر ایکی کلامی بیان سنا.
انس و ملک گره‌ک او یئره سجده ائیله‌سین،
کیم یالواریر او یئرده سگ آستان سنا.
تابع‌لرینه، روح فضولی سلاملارین،
هر لحظه گؤنده‌ریرنه فصیح و روان سنا.
- 4 -
غزل فضولی:
اي مرض‌هاي معاصي ز تو محتاج علاج،
تو شفيع و همه عالم به شفاعت محتاج.
ارجمند از جهت حسن قبولت اسلام،
سربلند از شرف پايه‌ي قَدرت معراج.
شمع قدر تو شب ظلمت حيرت را ماه،
خاك پاي تو سر رفعت گردون را تاج.
كار دنيا شده از دولت شرع تو تمام،
قدر دين يافته از سكه‌ي عدل تو رواج.
عقل را حكم تو مستخدم اجراي امور،
مُلك را امر تو مستلزم پيوند مزاج.
عرش را از شرف پاي تو عالي مقدار،
شرع را از مه روي تو منوّر منهاج.
يا نبي! نيست ز لطف تو فضولي نوميد،
طالب قطره‌ي آبي است ز بحر موّاج.
ترجمه منظوم:
معصیت‌لر ائدن اولموش سنه محتاج علاج،
سن شفیع‌سن، بۆتۆن عالم سنه اولموش محتاج.
ارجمند اولدو قبولون جهتیندن اسلام،
سربلند ائتدی سنین قدر شریفین معراج.
آی میش حیرت ظلماتیندا او شمع قدرین،
آیاغین توپراغی عرشین باشینا اولموش تاج.
شرعیوین دولتی دنیا ایشینی قبلدی تمام،
عدلیوین سکه‌سی دین قدرینه وئرمیشدی رواج.
ایشلر اجراسینا حُکمۆن ائدیب عدلی بیر قول،
مُلکه امریندی وئریب باش- باشا پیوند مزاج.
آیاغی‌نین شرفی عرشه وئریبدیر مقدار،
آی اۆزۆن وئردی سنین گۆن تکی شرعه منهاج.
یا نبی! اولمادی مأیوس فضولی سندن،
داملاجا سو وئره گر، نولار او بحر موّاج؟
- 5 -
غزل فضولی:
جانم در آرزوي وصال محمد است،
چشمم در انتظار جمال محمد است.
قدّم خميده چون فلك از جور دور نيست،
از شوق روي ماه مثال محمد است.
جسمم ضعيف چون مه نو، نيست از فلك،
بر ياد ابروي چو هلال محمد است.
اين داغ‌هاي تازه كه بر سينه‌ي من است،
از اشتياق دانه‌ي خال محمد است.
شايسته‌ي احاطه‌ي تمليك غير نيست،
ملك دلم كه وقف خيال محمد است.
آئينه‌دار طوطي نطقم هر آينه، انديشه‌ي
صفات كمال محمد است.
كرده است مهر غير، فضولي ز دل برون،
تا عاشق محمد و آل محمد است.
ترجمه منظوم:
کؤنلۆم دئییر: "چاتایدی وصالی محمدین!"
گؤز گؤزلهییر آچیلا جمالی محمدین.
قدّیم اگیلمهدی ستمیندن بو دورانین،
شُوقوندان اگدی چهرهی آلی محمدین.
بو جسمیمی، فلک یئنی آیی آلانمادی،
ضعفه گتیردی قاشی، هلالی محمدین.
سینهمده تازه داغلاری ایجاد ائتمگه،
شوقا سالیبدی دانهی خالی محمدین.
تملیک غیر احاطه‌سینه لایق اولمامیش،
قلبیم اولوبدو وقف خیالی محمدین.
بیر طوطی گۆزگۆسو کیمی نطقۆم ده لال اولوب.
حیران ائدیب صفات کمالی محمدین.
آلدی فضولی هر کیمه وئرمیشدی کؤنلۆنۆ،
کۆنلۆن آلیب محمد و آلی محمدین.