دکتر ح. م. صدیق
(«سهند» هفتهلیگیندن بیر قطعه- سال 1374)
هفتهلیگیمزده «نظامی گنجوینین ادبیاتیمزدا تأثیری» عنوانلی یازی یازیلدیقدان سونرا، اوخوجولار طرفیندن بو ساحهده بعضی یازیلار ألیمیزه یئتیشدی.
بو یازیلار آراسیندان آقای «دکتر غلامحسین بیگدلی» نین گؤندریگی «امیر علیشیر نوایینین «فرهاد و شیرین» اثری و اونون نظامینین «خسرو و شیرین» اثری ایله علاقهسی» عنوانلی مقالهنین، هفتهلیگیمیزین امکانی داخلینده خلاصهسین درج ائدیریک.
بؤیوک گنجه اوستادی داهی نظامینین خمسه داستانلارینا یوزلرجه منظوم و منثور نظیرهلر یازیلمیش، ائلهجهده منظوم و منثور ترجمهلر میدانا چیخمیشدیر.
اؤزبک ادبیاتیندا بو باره ده ایلک آددیمی گؤتورن هجری قمری 8-نجی عصرین گؤرکملی شاعری خوارزملی قطبی اولموشدور. آردینجا، چوخلاری او جملهدن 9- نجو هجری قمری عصرینین مشهور دولت خادمی و شهرتلی شاعری نظامالدین امیر علیشیر نوایی (844-906) هـ .ق اولموشدور.
طبیعیدیر که «خسرو و شیرین» کیمی مشهور بدیعی عاشقانه و تربیهوی بیر اثری بیر چوخ قونشو و اوزاقراق خلقلرین شاعر و ناثرلری اؤز آنا دیللرینه چئویرمه لر و اونا نظیره و اوخشار اثرلر یازیب یاراتمالاری، هئچده شاعر و یازیچیلارین تکجه اؤز شخصی علاقه یا ایستک و آرزوسوندان، ذوق و یا فردی سلیقهسیندن تؤرهین بیر حادثه اولمامیش، بلکه گئتیش خلق کوتلهلرینینده معنوی طلباتلاریندان و عمومی علاقهلریندن تمنا و آرزولاریندان میدانا چیخان تاریخی- ادبی بیر حادثه دیر.
نوایی، اؤزبک شاعرلری و یازیچیلاری ایچهریسینده چوخ یوکسک بیر صنعتکار اولموشدور، او «فرهاد و شیرین» منظومهسینی اؤز خمسهسینه داخل ائدیب و نظامینین « خسرو و شیرین» داستانی قارشیسینا قویموشدور. او بیر یئرده اؤزوندن قاباقکی اوستادلار، نظامی و امیر خسرو دهلویدن آد آپاریر و دئییر:
مین کیم بو طرف گذار قیلدیم
بو رنجینی اختیار قیلدیم
اوّلده کوپ ائیلهدیم تحمل
کؤنگلومه گیردی بو تخیل.
کیم گنجهده گنجلر یاشورغان
هر گنجده کیم یاسادی قورغان.
یا هیند نیا و هیندویی زاد
کیم قصرلرینی قیلدی آباد.
هم قلعه ایچون گیراکدورور شهر
هم قصرینه باغ و سبزهدن بهر
بولسا مینگه فرصت اول قدهر چاغ
کیم شهر ایله طرح سالیبان باغ ...
نوایی منظومهنین باشلانغیجیندا اؤز- اؤزونه خطاب ائدک دئییرکه:
بورون، جمع ائت نی کیم بولغای تواریخ
تاریدان ایسته بیر فرخنده تاریخ
تاپیلغای شاید آنداق بیر نئچه سؤز
سؤز ایتور ایلکا اول یان توشماگان گؤز
آنی طرح ائت که طرحین تازه بولغای
اولوسقا میلی بیاندازه بولغای.
یوق ایرسا نظم قیلغانتی خلایق
مکرر ایلاماک سیندن نی لایق.
نوایی سلفلرینی تکرار ائتمهسین دئیه، اثرین قورولوشوندا، سوژه و صورتلرینده اساسلی دگیشیکلیکلر عمله گتیرمیشدیر.