پنجشنبه 18 دی 1382
مصاحبه: جواد كريمي
استاد، جناب‌عالی در مجموع، حکیم هیدجی را چگونه شخصیتی می‌دانید؟
حکیم هیدجی فیلسوفی است که دل خود را با توحید پرورش داده و روح خود را با انوار ظهور حق منفرد گردانیده است و در دریای تجلیّات حضرت حق غوّاصی می‌‌کرد و هم از این روست که بی ترس و واهمه با زاهدان ریایی و خودبین به طنز سخن می‌گفت و در سخن جدّ نیز، لطايف عرفانی را با مطالب فلسفی در می‌آمیخت و در سراپرده‌ی محبت با محبوب خود یکی می‌شد.
می‌خواهم بگویم که حکیم هیدجی، فیلسوفی «خود ویژه» است که او را نه مشّایی می‌توان نامید و نه اشراقی-سنّتی بلكه صاحب مکتبی است که در روزگاران اخیر می‌توان گفت که مظلوم افتاده است و شاید هم، گروهی به عمد، حذف و انزوای او را طالب شده‌اند.
شما سطح عملی همایش را چگونه دیدید؟
در سفری که رهبر معظم انقلاب اسلامی، به زنجان داشتند، با قرائت بیتی معروف از حکیم هیدجی، در واقع اشاراتی پر رمز و راز به نکوداشت یاد آن حکیم كردند و من فکر می‌کنم این همایش پاسخ مثبتی به این اشارات بوده است.
مقالاتی که در تحلیل آثار فلسفی، ابعاد خلافیت ادبی حکیم هیدجی و نیز شرح و بیان مبارزات سیاسی او ارایه گردید، در سطح بسیار مناسب یک همایش فلسفی و ادبی بود. مجموعه‌ای که به همین مناسبت از سوی ستاد همایش انتشار یافت حاوی نکات بدیع فراوانی در هیدجی‌پژوهی به شمار می‌رود و اینجانب به ضرس قاطع این همایش را مقدمه‌ی مبارک و تأثیرگذاری برای پژوهش‌های مرتبط آینده می‌دانم. حضور روحانیت معظم منطقه و مسئولان فرهنگی استان در همایش و بویژه راهبری و هدایت همایش از سوی یک روحانی جلیل‌القدر و اندیشمند، خود سبب اصلی تعمیق و ژرفانگری در ارایه کنندگان مقالات و اشعار بود.
چه ضعف‌هایی را در همایش بزرگداشت حکیم هیدجی مشاهده کردید؟
در مجموع چندان ضعف قابل بحثی در همایش به چشم نمی‌خورد. البته یکی دو اشکال جزيی در انتهای همایش رخ داد. معمولاً کادر اجرایی در این گونه گردهمایی‌ها خودجوش و مردمی و بدون برنامه‌ریزی معین و مشخص پیش می‌رود. اما با توجه به این که در رأس ستاد علمی و اجرایی همایش، روحانیت حضور داشت، امور اجرایی هم در فضایی آمیخته به تمکین و احترام و معنویت برگزار گردید ولی با این همه ادب و تمکین و متانت در اجرا، به خاطر این که سالن همایش توسط یک گروه دیگری برای اجرای موسیقی پاپ هم رزرو شده بود، دقایق پایانی همایش، همزمان با اجرای برنامه از سوی گروه موسیقی پاپ شد و اندک درهم‌ریختگی در اجرای برنامه پیش آمد و گویا در انتهای سالن یکی از پاپ‌نوازان پلاکارد ترکی همایش را پاره کرد و نسبت به ترک‌زبانان، زبان به ناروا گشود و فردی نیز با سوء استفاده از فرصت و در یک اقدام غیر اخلاقي شعر به اصطلاح طنزی جلف و سبک قرائت کرد که شدیداً مورد اعتراض دکتر بیگدلی رئیس ستاد و خود اینجانب واقع شد و باعث تشنج گردید و اینجانب ضمن دعوت حضّار بویژه جوانان به حفظ آرامش و متانت، یادآوری کردم که ما پیوسته در حال مبارزه با شوونیست‌ها و دشمنان انقلاب اسلامی و ایران هستیم تا بتوانیم به تحقق اجرای کامل احکام قرآن و آرمان‌ها و آمال انقلاب اسلامی و قانون اساسی جمهوری اسلامی که ثمره‌ی خون ده‌ها هزار شهید به خون خفته است، مدد رسانیم. از این رو باید با رفتارهای سنجیده و بهنجار خود هر گونه مستمسک را از چنگ دشمن بگیریم. در مصاحبه‌ی خود با خبرگزاری ایسنا نیز روشن ساختم که شوونیسم آریامهری پیوسته در صدد ایجاد تحریکات قومی است تا از آب گل‌آلود ماهی بگیرد و این، البته تازگی ندارد. این تفاله‌های بازمانده از دوران طاغوت که بند نافشان به آمریکا و انگلیس بند است همیشه درصدد ایجاد اختلاف بین قومیت‌های ایران می‌باشند و ما همواره در حال مبارزه با این گروه کج‌اندیش بوده و هستیم. لذا در هر گامی که برمی‌داریم، باید نخست به نتیجه‌ی آن بیاندیشیم. خوشبختانه بداندیشان نتوانستند نشاط را از مدعوین و باشندگان همایش بازستانند و همگی پس از پخش سرود جمهوری اسلامی، با ترنم آهنگ‌های بومی آذربایجانی، با آرامش محل همایش را ترک گفتند.
استاد، چه توصیه‌ای برای هیدجی‌شناسی دارید؟
من امیدوار هستم که جامعیت حکیم هیدجی- این فیلسوف محقق در طرق و مشارب گوناگون فلسفی از حکمت مشّاء و فلسفه‌ی اشراق، افکار سالکان و عارفان و آرای مفسران مسئولان قرآن و پژوهشگران و شارحان آثار وارده از ائمه‌ی اطهار علیهم‌السلام در اصول عقاید و علم و کلام - مورد توجه حوزه و دانشگاه، بویژه در منطقه شود و در آینده‌ای نزدیک شاهد برگزاری کنگره‌های علمی بین‌المللی در بازشناسی اندیشه‌های این حکیم صاحب مکتب و نشر متون علمی و انتقادی آثار وی به سه زبان اصلی جهان اسلام باشیم. همچنین امیدوار هستم که نقش مؤثر این حکیم در پیدایی و تکوین و ورود مفاهیم و اصطلاحات فلسفی و حکمی به شعر ترکی نیز بیش از این‌ها مورد مداقّه قرار گیرد و ديوان ترکی ایشان که مشحون از لطايف عرفانی و مسایل فلسفی و کلامی است در دوره‌های دانشگاهی زبان و ادبیات ترکی تدریس شود. اینجانب، از همین جا جوانان آذربایجانی را به بررسی و پژوهش همه جانبه در میراث فرهنگی بازمانده از حکیم هیدجی فرا می‌‌خوانم و بی‌گمان به زودی شاهد پژوهش‌های دانشگاهی در آثار خلّاقه‌ی ادبی وی خواهیم شد.