• شنيده‌ايم كه كتابي به نام «قارا مجموعه» يافته‌ايد چه گونه به اين مهم رسيده‌ايد؟
در سال 1347، در تبريز هنگام تهيه مطالبي براي هفته‌نامه «مهد آزادي ويژه هنر واجتماع» از كتاب «مختصر آذربايجان ادبياتي تاريخي» اثر مرحوم حميد آراسلي، با نام«قارا مجموعه» آشنا شدم. بعدها در كتب «تراجم احوال و تذكره‌ها» نيز به نام اين كتاب برخوردم و پيوسته آرزوي يافتن و مطالعه آن را داشتم. در سال 1351 در تهران، هنگام‌تدوين كتاب «مقالات تربيت» و نگارش شرح احوال و آثار مرحوم محمد علي تربيت،تأكيد آن مرحوم بر اهتمام به كشف كتاب «قارا مجموعه»، مرا بر آن داشت كه بطورجدي موضوع را دنبال كنم.
در سالهاي پيش از انقلاب، هر تركي پژوهي در مظان اتهام قرارداشت و من براي‌موجه جلوه‌دادن پژوهش در نسخ خطي كتابخانه‌هاي تهران، موضوع پايان نامه خود رادر مقطع فوِ ليسانس رشته كتابداري دانشگاه تهران، «كتابشناسي نسخ خطي دوره صفويه» انتخاب كردم. اما، تلاش من به نتيجه‌يي نرسيد. تا اينكه در سال 1358توانستم به تركيه سفر كنم و مشغول تحصيل و تحقيق در دانشگاه استانبول شدم.
در شهر استانبول حدود چهارصد كتابخانه وجود دارد كه در آنها نسخ خطي‌گرانبهايي از متون اسلامي تركي، فارسي و عربي هست و محافظت مي‌شود. برخي ازنسخه‌هاي خطي فارسي به صورت ميكروفيلم در آمده و به تهران منتقل شد ولي‌نسخه‌هاي خطي تركي، كم و بيش اسير غبار غربت است. چرا كه به سبب تغيير الفبا ومسائلي ديگر، دريايي از متون نظم و نثر تركي ايراني هنوز ناشناخته مانده است.
در طي تحصيل، پيوسته به دنبال گمشده خود بودم و نسخه‌هاي زيادي كه مربوط‌به دوره صفوي بودند را بررسي كردم اما هيچگاه به رساله‌يي موسوم به «قارا مجموعه»برنخوردم، ولي رساله‌هاي چندي مربوط به شيخ صفي و مريدان او يافتم. به مجموعه‌شعر تركي با تخلص صفي برخوردم ولي هيچگاه نمي‌دانستم كه اينها قسمتي از «قارامجموعه» هستند.
از سال 1362 به اين سو، در تهران نيز، پيوسته ذهنم به كشف قارامجموعه معطوف‌بود. تا اينكه در سال گذشته هنگام يادداشت برداري از مطالب يكي از رسالات «كلمات‌و نصايح شيخ صفي» ناگهان به اين جمله برخوردم كه : «سنه قارا مجموعه‌دن بير حصه‌يازديم ...» و متوجه شدم كه «قارا مجموعه» در واقع، مجموعه‌يي بوده است كه‌رسالات مربوط به طريقت شيخ صفي، كلمات، نصايح و مناقب او در آن جمع شده‌است و لفظ «قارا» در اينجا به معناي «بزرگ و قطور» آمده است.
پس از درك مطلب، سر از پا نمي‌شناختم، دوباره به بازبيني رسالاتي كه از تركيه‌آورده‌بودم پرداختم. در يكي از آنها به اين جمله برخوردم : «بو قارا مجموعه‌ني اوخو،قاراتيني ...» و در يكي ديگر نوشته بود : بو شيخ صافي‌نين قارامجموعه‌سي ...»
متوجه شدم كه كلمه «صافي» تحريف مستنسخ از «صفي» است و در رساله‌هاي‌ديگر نيز به اين صورت از كلمه صفي برخوردم. در اين ميان از فرزندم «ياشار» ضمن‌تفحص در كتابهاي تركي موجود در كتابخانه مركزي دانشگاه تهران، مرا از وجود كتابي‌با نام «البويروِ» مطلع كرد. اين كتاب را نيز جزئي از «قارا مجموعه» يافتم.
• پس «قارامجموعه» در اصل كتابي قطور بود و به اجزاي مختلفي تقسيم شده؟
بله البته پس از تحقيق و بررسي و مقابله متون تركي و فارسي اثر معروف«صفوة‌الصفا»، يقين حاصل كردم كه متنهاي فارسي اين اثر نيز، در واقع ترجمه‌هايي ازبخش‌هاي «قارا مجموعه» است كه بدانديشان آن را از قلم انداخته‌اند. بدينگونه، درانديشه تدوين نخستين تجربه‌ام تحت نام «قارامجموعه» حاوي اشعار، كلمات، نصايح‌مناقب شيخ صفي الدين اردبيلي اين ترك تبار ايراني الاصل افتادم كه قرنهاست‌حوزه‌هاي انديشگي عرفان صفوي تركي و فارسي را تسخير كرده‌است.
• آيا اين مجموعه را چاپ خواهيد كرد؟
بله، نخستين جلد از اين مجموعه را به چاپ سپرده‌ام و نشر آن را مهمترين حادثه‌زندگي علمي خود مي‌شمارم. كه به صورت فرضيه‌اي ادبي ارائه مي‌كنم. فرض من اين‌است كه «قارامجموعه» كه پراكنده . مفقود شده، شكلي شبيه متن تدوين شده از سوي من‌داشته است. گمان دارم اين گام خسته من، در راه تدوين كليه مجلدات «قارا مجموعه» ازسوي آيندگان و فرزندان و علاقه‌مندان غيرتمند شيخ صفي به گام‌هاي استوار واستوارتري بدل خواهد شد و همگي دراداي دين خويش به تاريخ ادبيات تركي اسلامي‌مسلمانان سرافراز و سربلند آذربايجان، اين واجب كفايي، موفق و پيروز خواهيم شد.
از پاسخگويي شما سپاسگزاريم.