شکرخدا
1. شيخ ولي شئرازي
شيخ ولي شئرازي عارف و از مريدان حاج بايرام ولي است كه اثر گلشن‌راز شيخ محمود شبستري را، در حالي كه صد سال از مرگ وي مي‌گذشته، به شعر تركي ترجمه، تصنيف و تفسير نموده است. البته شيخ ولي در برگردان سروده‌ي گلشن راز تنها يك مترجم نيست بلكه اثر او به واقع تصنيفي است ملهم از انديشه‌هاي محي الدين عربي، خواجه احمد يسوي، مولانا و عطار. به اين معنا وي گلشن راز ديگري تأليف نموده است. ولي نام اثرش را به حرمت اثر شيخ محمود با وجود تفصيلات بسيار گلشن راز نهاده است.
از ويژگي‌هاي تصنيفي و برگردان اين اثر اين است كه برخي از ابيات مثنوي عينا و بي كم و كاست ترجمه شده است و یا در بسیاری از جاها، مترجم به شرح و تفسیر پرداخته و يا این که مفاهیم فلسفی دیگری از خود به ترجمه‌ی ابیات افزوده است.
اثر منظوم شيخ ولي نقشي مهمي را در ريشه‌شناسي ادب تركي در قرن نهم ايفا مي‌كند به طوري كه تحقيق درباره‌ي اين اثر جهت تكامل مطالعات مربوط به متون منظوم تركي و به خصوصي ادبيات تطبيقي لازم مي‌نمايد.
زبان شعري شيخ ولي در گلشن راز تركي، آميخته به اصطلاحات فارسي و عربي است و متناسب با ريتم و آهنگ جذبه‌ي خاصي مي‌يابد. وي هم‌چنين زبان علمي ـ عرفاني را به زبان مردمي و زنده‌ي كوچه و بازار نزديك مي‌كند. و مفاهيم فلسفي را به خوبي و زيبايي بيان مي‌دارد و مباحث خشك آن را به لطافت كلام لطيف مي‌سازد:
بو می‌دن دنگ و حيراندېر ملکلر،
بو می‌دن مست و شیدادېر فلکلر،
طلب ائیله، ایچ اۏل می‌دن پیاپی،
کی فارغدیر قامو ساغردن اۏل می.
ایچر ساقی‌سین اۏل می، می دئیینجه،
نه ساغر قور نه مجلس هِی دئیینجه.
شيخ ولي شيرازي برگردان سروده‌ي گلشن راز را در پنجاه سالگي و در سال 829 هـ سروده است و گويا بنا به گفته‌ي برخي در هفتادسالگي و در سال 850 هـ. خرقه تهي نموده است.
2. شیوه‌ی تصحیح
مصحح، نسخه‌ي گلشن راز تركي را در سال 1380 طي سفري كه به دعوت آكادمي علومي جمهوري آذربايجان براي معرفي دو كشف ادبي‌اش يعني ديوان بايرك قوشچو اوغلو و قارا مجموعه‌ي شيخ صفي الدين اردبيلي به باكو رفته بودند، از مخزن نسخ خطي شهر باكو تهيه نموده و با خود به ايران آورده و پس از شش ماه در تهران چاپ و منتشر نموده‌اند.
دغدغه‌ي انتشار اين اثر سال‌ها پيش و در سنين نوجواني حين مطالعه و پژوهش پيرامون گلشن راز شيخ محمود شبستري نزد استاداني چون محمد حسن برهاني، عبدالصمد امير شقاقي و علي اكبر وقايعي سرخابي، در ذهن و انديشه‌ي مصحح پديد آمده بود و پس از سال‌ها تعمق در اثر شيخ محمود فرصتي دست مي‌دهد تا تصحيح انتقادي و عالمانه از ترجمه‌ي تركي شيخ ولي شيرازي به دست وي به انجام رسد و ضمن تنقيح اثر به موضوعاتي توجه كند كه كم‌تر كسي غير از وي كه هم بر متن فارسي اشراف داشته و هم بر سروده‌ي تركي تسلط يافته است، مي‌توانسته از عهده‌ي انجام آن برآيد. در اين‌جا به مواردي كه مصحح در تصحيح اثر از نظر گذرانده است، اشاره مي‌شود:
1. مشخص كردن موارد ناخوانا و مبهم با سه نقطه (...) و دو چنگ [] در موارد نادري كه كلمه‌اي ناخوانده و ناشناخته مانده است.
2. تصحيح و بازسازي متن فارسي، چنان كه اين تصحيح تفاوت‌هايي با همه‌ي متن‌هاي چاپ شده تا كنون دارد.
3. شماره‌گذاري ابيات هر دو متن تركي و فارسي جهت رودررو نهادن ابيات.
4. افزودن برخي توضيحات كوتاه در بخش تعليقات (= آچيقلامالار) در مقابل شماره‌هاي ابيات تركي.
5. نشان دادن ابيات ترجمه شده با شماره‌گذاري فارسي در سمت راست هر بيت و در داخل ابروان (). (كليه‌ي ابياتي كه فاقد شماره‌ي داخلي ابروان هستند، افزوده‌ي خود شيخ ولي شيرازي هستند.
6. يكسان‌سازي املا.
7. حفظ شيوه‌ي كهن املا و دقت در ضبط برخي كلمات و ادات متروك مطابق و هم‌گون با كتابت نسخه. مثل گيبي، بيگي (=كيمي)
8. تغيير املاي كلمات فارسي و عربي به جهت درست‌خواني در برخي موارد. به طور عمومي املاء کلمات و تک‌واژهای عربی و فارسی، حتی‌المقدور مانند اصل آن‌ها حفظ شده و به لهجه و گویش خاص شيخ ولي شيرازي تعرضی روا نداشته است. مثل بالغ (= باليغ)
9. در شيوه‌گزين املاي كلمات تركي، صورت صحيح مكتوب هر كلمه و تلفظ آن بر اساس قانون هماهنگي آوايي زبان مد نظر مصحح بوده است.
10. توجه به ويژگي املايي نسخه و اشكال واژه‌ها كه از سوي كاتب به وجود آمده است و تغيير املا بدون خارج شدن اثر از طبيعت و هويت خاص خودش. مثلا كاتب در برخي موارد كه الفبا از نشان دادن تلفظ برخي آواها عاجز است، واژه‌ها را آن سان كه تلفظ مي‌كرده مشكول نموده است مثل آچدِ (= آچدي)açdı يا آلتِ (= آلتي) altı. و يا گاف و نون غنه را با «ك» نشان داده است: آكا (= آنا)، كوكل (= كؤنول) و كؤز (= گؤز). و يا لغات عربي و فارسي را بر اساس قانون آوايي زبان تركي تغيير داده است: بزورك (= بزرگ) و وره‌غي (= ورقي) و يا حروفي از آن‌ها را كم كرده است: نقطدن (= نقطه‌دن) و لحظدن (= لحظه‌دن). مصحح همه‌ي اين موارد را فهرست و اصلاح نموده است.
11. اصلاح سهوها و تحريف‌هاي وارد شده در چاپ‌هاي پيشين فارسي. مثلا ترجمه‌ي اين بيت فارسي:
مقام دلگشايش جمع جمع است،
جمال جانفزايش شمع جمع است.
گفته شده:
جمالی شمع جمع دلگشادير،
مقامی جمع جمع جانفزادير.
كه مصحح با توجه به ترجمه‌ي تركي بيت بالا را اين گونه تصحيح مي‌كند:
جمال دلگشايش شمع جمع است،
مقام جانفزايش جمع جمع است.
12. ابیات به ارقام لاتين و هر پنج بیت یک بار در سمت راست هر بیت شماره‌گذاری شده است. اين بيت شمار غير از ارقام فارسي براي تطبيق ابيات در ترجمه است.
13. شرح دادن و معني كردن لغات و عبارات دشوار.
14. قرار دادن آيات و عبارات عربي در درون گيومه «».
15. مشخص نمودن ابواب و مباحث و تيترنگاري با استفاده از داخل متن و قرار دادن آن‌ها در ميان دو چنگ [].
16. ارائه‌ي جدول اختصارات در آغاز كتاب.
3. پژوهشنامه
اثر دو مقدمه به فارسي و تركي دارد كه شامل موضوعاتي چون 1. مطالبي پيرامون شرح احوال شيخ محمود شبستري و گلشن راز وي: محل تولد و مرگ، فرزندان، استادان، آثار، شروح نوشته شده بر گلشن راز و چاپ‌هاي آن. 2. شيخ ولي شيرازي و گلشن راز وي: معرفي مؤلف، تولد و مرگ، محتواي اثر و مختصري درباره‌ي بحث ولايت بر اساس اطلاعات دروني، اهميت ادبيات تطبيقي، ويژگي‌هاي اثر، ويژگي نوشتاري اثر، نسخه‌هاي ديگر اثر و شرح شيوه‌ي تصحيح.
هم‌چنين در بخش افزوده‌ها مواردي با وصف زير به اين اثر افزوده شده است:
1. شرح بر برخي ابيات.
2. سرلوحه‌هاي منثور بخش‌ها.
3. فهرست اسامي.
4. فهرست لغات تركي معني شده در شرح.
5. ضميمه (متن فارسي).
6. فهرست منابع.
7. وثيقه‌ها.